روسيه است كه تقريبا كار خارج از كشورشان را با نيروگاه بوشهر شروع كردند و بعد از آن بود كه با چين و هند كار خارج از مرزهايشان را شروع كردند. ساختاري كه روسها در كشورشان داشتند انعطاف و قابليت‌هاي بالا را درباره تدبير مديريت نيروي انساني نداشتند. اكنون در بوشهر مي‌‌بينيد حجم زيادي از نيروي انساني وجود دارد ولي بازدهي آن به يك سوم نيروها هم باز نمي‌گردد. در صورتي كه يك شركت غربي با يك سوم افراد، بهتر مي‌توانند اين كار را انجام دهند.
نكته ديگري كه عامل مؤثر‌تري از دو عامل گذشته براي تأخير در بوشهر بود، تغيير ساختار مكرر پيمانكار پروژه بوشهر است. اين شركت با خصوصي سازي در روسيه و با تغيير مكرر مديران مواجه شده بود و در چند سال گذشته بيش از 10 مدير را تغيير داده بود. عملأ اگر از نظر سياسي هم روسها مي‌خواستند اين پروژه انجام شود، قابليت پيمانكار وجود نداشت و از نظر منابع مالي هم بسيار ضعيف بود. بزرگترين مشكلي كه من در مذاكره با روسها با آن مواجه هستم ورشكستگي اين پيمانكار است و به قدري شرايطش بد است كه بانكهاي روسي حاضر نيستند به آنها وام بدهند و حداقل براي اينكه پروژه را ادامه دهد 250 ميليون دلار احساس كسري مالي مي‌كند. من به عنوان شخصي كه كار اجرايي انجام داده‌ام، فكر مي‌كنم كه اگر اين پيمانكار نبود و يك پيمانكار بهتري بود اين پروژه ظرف شش ماه آينده به پايان مي‌رسيد زيرا كار زيادي باقي نمانده اما اين پيمانكار مي‌گويد يك سال ديگر بايد كار انجام شود. بنابراين غير از مسائل سياسي، اين شركت ضعف‌هاي جدي دارد.
سوال: ما از چه زماني متوجه شديم كه اين پيمانكار قابليت ندارد؟
آقازاده: تقريبا از اول مشخص بود ولي گزينه ديگري نداشتيم و قرارداد با آنها داشتيم و كشور ديگري به عنوان رقيب وجود نداشت.
سوال: دولت روسيه آيا نبايد به تعهداتش عمل كند؟
آقازاده: قرارداد ما دولتي است و دولت قادر به پاسخگويي براي اتمام پروژه نيست چون يك پيمانكار دارد و همين پيمانكار در هند و چين هم كار مي‌كند اما در اين كشورها ، نيروگاههاي جديد ساختند و اگر من در زمان بستن قرارداد در رأس كار بودم ، ساخت نيروگاه جديد و نه ادامه نيروگاه نيمه ساز را توصيه مي‌كردم زيرا اين براي روسها به مراتب راحت‌تر بود و براي ما كم هزينه‌‌تر؛ ما به اندازه يك نيروگاه جديد هزينه كرديم ولي بازدهي يك نيروگاه جديد را هم براي ما ندارد. هر چند كه من هنوز نمي‌دانم چرا اين تغيير سياست در كشور به وجود آمد. مذاكراتي كه در زمان آقاي هاشمي رفسنجاني با روسها انجام شده بود براي احداث دو نيروگاه440 مگاواتي بود اما يك باره اين سياست تغيير مي‌كند و تكميل نيروگاه بوشهر مطرح مي‌شود در صورتي كه اگر ساخت آن دو نيروگاه جديد را امضاء كرده بودند اكنون هم نيروگاه داشتيم هم اين معضلات فعلي را نداشتيم.
سؤال: با توجه به تأخيري كه به وجود آمده ، نيروگاه بوشهر دقيقاً چقدر هزينه داشته است؟
آقازاده: براي ما افزايش هزينه ندارد زيرا ما قرارداد داشتيم ولي از نظر عدم‌النفع براي ما هزينه داشته كه يك پروژه چند سال عقب بيافتد براي ما ضرر است و اينكه از محصولي كه مي‌خواستيم استفاده كنيم ، نتوانستيم.
سوال: آيا در قرارداد اشاره‌اي به غرامت تأخير نشده است؟
آقازاده: چرا اشاره شده اما آنقدر نيست كه جبران عدم النفع را بكند.
سوال: پيش بيني شما از زمان راه اندازي نيروگاه بوشهر چيست؟
آقازاده: بيش از 90 درصد كار انجام شده و از نظر من پنج تا شش ماه بيشتر نمانده است. يكي از مسائلي كه من با مقامات روسي مطرح مي‌كنم اين است كه ما را در تكميل نيروگاه بوشهر مشاركت بدهند و بخشي از آن را به ايرانيها واگذار كنند و اين قابليت امروز واقعاً در ايران وجود دارد كه مي‌تواند در كوتاه كردن زمان راه اندازي به ما كمك كنند و ما به تدريج واحد به واحد راه‌اندازي مي كنيم تا به مرحله آخر برسيم و كسري بوشهر در حال حاضر، تعدادي فلنج (وسيله اتصال لوله) است كه اگر به ايران برسد، بخش قابل توجهي از نيروگاه بوشهر قابل راه‌اندازي است. به طور مثال سيستم بخار و گردش آب از دريا به نيروگاه منتظر تعدادي فلنج است تا بتواند اين لوله را به يكديگر اتصال بدهد و اگر برسد اين واحد آماده راه‌اندازي است و ايرانيها در اين زمينه تجربه خوبي دارند و مي‌توانند آن را راه‌اندازي کنند. (خبرگزاري فارس، 7/7/1385)
همچنين سرگئي شماتکو، رييس شرکت روسي “اتم استروي اکسپورت” که اجراي طرح ساخت نيروگاه اتمي بوشهر را در دست دارد روز 26 سپتامبر 2006 گفت: سوخت مورد نياز نيروگاه در ماه مارس ( بهار ) سال آينده به ايران حمل مي شود و اين نيروگاه “به طور قطع” در ماه نوامبر سال 2007 راه اندازي خواهد شد. شماتکو افزود: بر اساس موافقتنامه اي که بين دو طرف امضا شد ، سوخت هسته اي نيروگاه به وزن 80 تن از روسيه به بوشهر حمل مي شود و اين نيروگاه در ماه سپتامبر سال آينده ( 2007 ) به طور آزمايشي آغاز به کار مي‌کند. (خبرگزاري ايرنا، 4/7/1385)
دفتر مطبوعاتي شرکت “اتم استروي اکسپورت” در تاريخ 8 دي 1385 اعلام کرد: مرحله ديگري از مراحل راه اندازي نيروگاه اتمي بوشهر را به پايان رسانده است. از جمله اقدامات، انجام تست دستگاه خنک کننده با قدرت 6/5 مگاوات در حالت خلاص بود که بعد از پايان امور راه‌اندازي در بلوک پمپ نيروگاه و روشن کردن سيستم پمپ آب خنک، امکان پذير شده است. در ادامه گفته مي‌شود، با راه‌اندازي ماشين خنک‌کننده اين نيروگاه، هماهنگي تجهيزات آلماني موجود در نيروگاه که در حدود بيست سال پيش توسط کمپاني”Siemens/KWU ” به ايران آورده شده بود با فن آوري‌هاي روسي امکان‌پذير شد. (خبرگزاري ريانووستي، 28/12/2006)
روز بعد اعلام شد که تجهيزات خنک کننده براي ايستگاه هاي ديزلي رزرو نيروگاه اتمي بوشهر بايد از کشورهاي ثالث منتقل شود. (خبرگزاري ريانووستي29/12/2006)
هرچند بر اساس توافقات دو کشور در سپتامبر 2006 قرار شد سوخت هسته‌اي در ماه مارس 2007 به نيروگاه بوشهر ارسال و نيروگاه در سپتامبر 2007 راه‌اندازي شود لکن ديري نگذشته بود که بحث اختلافات مالي جديد، مانع از اجراي آن توافقات شد.
معاون امور بين الملل سازمان انرژي اتمي در تاريخ 21/9/?138 گفت: روسيه براي انجام دادن تعهد خود در قبال نيروگاه اتمي بوشهر مشکل مالي دارد و ايران قول داده است خارج از تعهدات خود براي حل اين مشکل تلاش کند. ايران قصد دارد سررسيد پرداختهاي خود را به روسيه جلوتر بيندازد و اميدوار است مشکل مالي روسيه براي تکميل نيروگاه اتمي بوشهر ظرف چهار ماه آينده برطرف شود. به گفته وي، بسياري از تجهيزات مربوط به نيروگاه بوشهر که در روسيه ساخته شده است نيز چون روسيه امکان مالي ندارد ، به ايران ارسال نشده است.
سعيدي همچنين گفت: شرکتهاي روسي توانايي ساخت برخي از تجهيزات نيروگاه بوشهر را ندارند و ساخت اين تجهيزات را به يکي از شرکتهاي طرف قرارداد خود از کشوري ديگر واگذار کرده اند. (سايت خبري بي بي سي، 11/12/2006)
آيرينا يسيپووا، سخنگوي شرکت “اتم استروي اکسپورت” در تاريخ 30/11/?138 اعلام کرد: از اواسط ژانويه 2007 هيچ پرداختي از سوي ايران انجام نشده و اين شرکت به زودي وضعيت نيروگاه و پيشرفت آن را با طرف ايراني مطرح خواهد کرد. (خبرگزاري فرانسه، 18/2/2007)
سرگئي نوويکف، سخنگوي سازمان انرژي هسته اي روسيه نيز گفت: تأخير در پرداختها، راه اندازي نيروگاه بوشهر را قطعاً تحت تأثير قرار مي دهد. همچنين يک منبع روسي ، مشکلات مالي پيش آمده را ناشي از تغيير سيستم پرداخت هاي ارزي در ايران از دلار به يورو عنوان کرده است. (خبرگزاري ريانووستي، 19/2/2007)
معاون بين‌الملل سازمان انرژي اتمي در واکنش به اين خبر گفت: ايران هيچ تأخيري در پرداخت هاي مالي خود به طرف روسي نداشته است. سعيدي، مشکلات مالي را مربوط به شرکت روسي پيمانکار نيروگاه دانسته و افزود: ما طي روزهاي آينده راه حلي را براي اين موضوع ارايه خواهيم کرد. ضمنا گفته شد يک هيأت ايراني تا پايان فوريه براي بررسي وضعيت به مسکو سفر خواهد کرد. (خبرگزاري ايرنا، 1/12/1385)
سخنگوي شرکت “اتم استروي اکسپورت” اعلام کرد: اين شرکت هيچ برنامه اي براي تعليق و توقف فعاليت هاي خود در ايران ندارد و چنين بحثي اصلا مطرح نيست. خانم يسيپووا همچنين به غير از مسايل مالي، تأخير در ارسال برخي تجهيزات از سوي چند کشور را از ديگر دلايل تأخير در راه اندازي نيروگاه اتمي بوشهر عنوان کرده است. (خبرگزاري ايتارتاس، 18/2/2007)
آندري چرکاسنکو، مدير عامل شرکت “اتم پروم رسورس” هم گفت: تجهيزات حياتي خنک کننده نيروگاه بوشهر هنوز از کشور ثالث دريافت نشده و انتظار مي رود اين تجهيزات تا پايان سال جاري و يا اوايل سال آينده دريافت شود. وي به نام هيچ کشوري اشاره نکرد. (خبرگزاري ريانووستي، 18/2/2007)
مجدداً مقامات روس در تاريخ 22/12/?138 گفتند: سوخت نيروگاه اتمي بوشهر را برخلاف قرارهاي قبلي در ماه جاري به ايران تحويل نخواهد داد. اين بدآن معني است که نيروگاه بوشهر طبق برنامه در ماه سپتامبر فعال نخواهد شد. طبق توافق دو کشور، سوخت اتمي نيروگاه بوشهر بايد شش ماه پيش از راه اندازي آن تحويل داده شود.
پيمانکار روسي ساخت نيروگاه بوشهر روز 22/12/?138 يک بار ديگر در تضاد آشکار با اظهارات مقام هاي جمهوري اسلامي گفت: ايران در پرداخت قسط هاي نيروگاه عقب است و آن را دليل تأخير در تکميل نيروگاه دانست. يسيپووا، سخنگوي “اتم استروي اکسپورت” گفت: چارچوب زماني (تکميل نيروگاه) جابجا شده است و بنابراين راه اندازي در ماه سپتامبر انجام نخواهد شد. ما به سادگي قادر به انجامش نيستيم. بنابراين اگر نتوانيم نيروگاه را در سپتامبر راه‌اندازي کنيم، در آن صورت نمي‌توانيم سوخت را طبق برنامه قبلي تحويل دهيم.
يک سخنگوي آژانس اتمي روسيه (روس اتم)، نيز گفت: راه اندازي نيروگاه حداقل دو ماه عقب خواهد افتاد زيرا ايراني ها از روز 17 ژوئن 2006 قسط ماهيانه 25 ميليون دلاري خود را نپرداخته اند. (خبرگزاري آسوشيتدپرس، 12/3/2007)
اين درحالي است که ايران اصرار دارد همه قسط ها را به موقع پرداخته و حتي مي‌گويد حاضر است بابت تکميل نيروگاه ، بيش از قرار اوليه آن بپردازد. (سايت خبري بي بي سي، 12/3/2007)
سرگئي نوويکوف، سخنگوي سازمان انرژي هسته‌اي روسيه در تاريخ 6/1/???? گفت: اين واقعيت که شرکاي ايراني ما بر مشکلات خود فائق آمده‌اند مثبت است، با اين حال پرداخت تازه فاصله زيادي تا رفع نيازمندي هايي که طي دوره عدم پرداخت ايجاد شده دارد. پيمانکار روسي نيروگاه اتمي بوشهر مي‌گويد: ايران پس از توقفي چند ماهه، نخستين قسط هزينه ساخت نيروگاه را پرداخت کرده است. با اين حال تأکيد کرد: همچنان نمي تواند نيروگاه را طبق قرار قبلي در ماه سپتامبر 2007 راه اندازي کند.
وي گفت: مبلغ پرداختي تازه تنها براي تأمين عمليات عادي ساخت براي نصف ماه کفايت مي کند. به گفته مقام هاي روسيه، ايران در سه ماهه چهارم سال 2006 تنها 60 درصد پرداختهاي خود را سر موقع انجام داده و اين ديرکرد، به همراه پرداخت هاي انجام نشده در ماه هاي ژانويه و فوريه 2007، ميزان پرداخت هاي انجام نشده ايران را به بيش از 73 ميليون دلار مي رساند.
هرچند سخنگوي اين شرکت رقم دريافت شده را فاش نکرد اما بار ديگر تکرار کرد که نيروگاه در ماه سپتامبر راه اندازي نخواهد شد. وي همچنين اعلام کرد که بيش از دو هزار متخصص روس به کار در تأسيسات بوشهر ادامه مي‌دهند.(سايت خبري بي بي سي، 26/3/2007)
آژانس اتمي روسيه موسوم به “روس اتم” نيز در بيانيه اي گفت: شرکت پيمانکار روسي، نخستين پرداختي براي ساخت نيروگاه اتمي بوشهر را از زمان قطع تأمين مالي آن دريافت کرد.
مسئولين ايراني برخلاف ادعاي آژانس اتمي روسيه و شرکت “اتم استروي اکسپورت” در اين مدت، مکرراً تأکيد کرده اند که همه قسط ها را به موقع پرداخت کرده‌اند. (پيشين)
سازمان انرژي اتمي روسيه روز 14/1/???? ابراز اميدواري کرد: تهران از اين پس پرداختهاي خود براي تکميل و راه اندازي
