گردشگر فرست جدید با استفاده از بازاریابی
• حمایت از جانب سازمان‌ها و مردم محلی برای توسعه
• ظرفیت تحمل و قابلیت پایدار مقصد که به صورت زمین در دسترس برای توسعه، قابلیت دسترسی به منابع طبیعی برای جذب جریان دیدار کنندگان به منطقه بدون آسیب‌رسانی به محیط، قابلیت دسترسی به منابعی چون آب، عوامل زیست محیطی و سیاسی بیان میشود.
• توانایی جذب سرمایه گذاری جدید و استفاده از آن
• میزان حمایت از جانب دولت‌ها (شامل حمایت برای بازاریابی مقصد، ایجاد زیرساخت‌ها و تسهیلات مالیاتی)
• زمان در دسترس یک مقصد ویژه برای توسعه ظرفیت عرضه خود
• تأثیر مقصدهای رقیب
• تغییراتی که در طول زمان در نظام اقتصاد بین‌المللی و ملی و سیستم‌های تولیدی رخ می‌دهد.
• سرمایه گذاری در زیرساخت های حمل و نقلی جدید
• فاصله موجود بین مقصد و مناطق گردشگری فرست اصلی
• توانایی مقصد به منظور انطباق با تغییرات اقلیمی
• تغییرات بالقوه‌ای که ممکن است بیشتر مقصدها از جانب نیروهای طبیعی با آن مواجه باشند از قبیل زمین لرزه، طوفان و آتشفشان. (پریدوکس، 2009: 42) .
بلانک (1989) محدودیت هایی که مقصد گردشگری با آنها روبرو است را به صورت زیر بیان می کند :
1/ عدم وجود مزیت رقابتی در مقصد
2/ محدودیت ظرفیت تحمل
3/ عدم پذیرش تغییرات ناشی از توسعه توسط جامعه محلی
4/ اولویت های ساختاری قوی برای ابعاد دیگر توسعه
5/ کوته بینی نسبت به گردشگری
6/ ترس از توسعه گردشگری
7/ مخالفت های محیطی نسبت به هر گونه توسعه(1997، SINNA).
14-1-2- دلایل پیچیدگی مدیریت مقصدها
مقصدها بنا به دلایلی پدیده پیچیده‌ای در مدیریت محسوب میشوند:
ـ در رأس مدیریت بیشتر مقصدها، آژانس‌های بخش دولتی اندکه فقط مالکیت یا کنترل یک قسمت کوچک از محصول مقصد را در دست دارند.
ـ بسیاری از مقصدها توسط آژانس‌های دولتی مدیریت و بازاریابی میشوند با بودجه‌های محدود که توان رقابت با توراپراتورهای خارجی وهتل های زنجیره ای را ندارند.
-مقصدها یک محصول منفرد همگن نیستند بلکه از چندین محصول منفرد تشکیل شده اند. هرگردشگری این محصول های منفرد را کنار هم قرار می دهند تا محصول خاص تعطیلاتش را ایجاد کند.
– مدیریت مقصدها شامل: طیفی از ذی‌نفعان، ساکنین محلی، صنایع گردشگری محلی، شرکت‌های خارجی، گردشگران و نمایندگان منتخب است .بیشتر مقصدها در مدیریت و برنامه‌ریزی گردشگری متوسل به نماینده‌های منتخبی هستند که معمولاً غیر متخصص‌اند و تصمیمات پایداری را با توجه به ملاحظات سیاسی اتخاذ میکنند نه بر اساس اصول پایداری(اسواربروک،1998: 255).
در ادامه به توضیح مدل های” چرخه عمر مقصدها، ظرفیت پذیرش و شاخص رنجش داکسی” مرتبط با موضوع پایداری مقصدهای گردشگری پرداخته می شود.
1-14-1-2- چرخۀ عمر گردشگری54
مفهوم چرخه عمر گردشگری برای اولین بار توسط کریستالر55(1964) مطرح شد(اردکانی ،1379).کریستالر معتقد بود یک ناحیه گردشگری، مانند سایر تولیدات دارای چرخه حیات است. چرخه عمر محصول نظریهای است که در آن اینگونه تصور میشود که میزان فروش یک محصول جدید به آرامی رشد میکند و پس از آن رشد سریعی را تجربه میکند تا جایی که به ثبات میرسد و متعاقب آن رو به افول مینهد. بهکارگیری این مدل در مورد مقصدهای گردشگری نشانگر این است که تفریحگاهها در طول زمان توسعه یافته، تغییر میکنند و در این فرایند مراحل مرتبطی وجود دارد: اکتشاف، مشارکت، توسعه و ثبات.باتلر معتقد است مقصدهای گردشگری در قالب یک چرخه قابل تشخیص، حرکت میکنند. او منحنیای به شکل S برای شناخت مراحل متفاوت محبوبیت مقصد مورد استفاده قرار داد(باتلر،5:1980). بر اساس نظر باتلر مقصدهای گردشگری 6 مرحله زیر را طی میکنند:
مرحله اکتشاف56: در این مرحله تعداد بسیار اندک گردشگران ماجراجو بدون هیچگونه تسهیلات عمومی از اماکن بازدید میکنند. بازدیدکنندگان به جهت خصیصه فیزیکی و طبیعی تفریحگاه جذب آن میشوند.
مرحله مشارکت57: در این مرحله تعامل محدود بین ساکنین محلی و صنعت در حال توسعه گردشگری منجر به فراهم آمدن خدمات اولیه میشود وشروع تبلیغات مقصد می باشد.
مرحله توسعه58: در این مرحله بیشتر بازار گردشگری توسط غیرمحلیها کنترل میشود و تعداد گردشگران در دوران اوج خود از جمعیت ساکنین بسیار بیشتر میشود که این امر موجب برانگیختن دشمنی ساکنین با گردشگران خواهد شد.
مرحله تثبیت59: در این مرحله گردشگری به بخش مهمی از اقتصاد محلی تبدیل شده است اما شاخصهای رشد رو به کاهش می باشند.
مرحله رکود:60 در این مرحله تعداد گردشگران و سطوح ظرفیتی به اوج خود میرسند و تفریحگاه وجهه خوبی پیدا کرده است اما دیگر باب روز نیست. تجهیزات اقامتی رفته رفته فرسوده میشوند و میزان نقل و انتقال مستغلات بالا میرود.
مرحله پسارکود: در این مرحله پنج حالت ممکن که تا حدی به موفقیت تصمیمگیریهای مدیریت محلی بستگی دارد پشت سر گذاشته شده است. دو حد نهایی این طیف تجدید حیات61 یا افول62 میباشد(باتلر،1980).
شکل 2- 2- منحنی چرخه عمر گردشگری
2-14-1-2- ظرفیت تحمل63
بر اساس تعریف سازمان جهانی گردشگری ظرفیت تحمل سطحی از استفاده بازدیدکنندگان است که در یک ناحیه میتوانند تجمع یابند .بسیاری از محققان بر این نظرند که ظرفیت تحمل یک مفهوم اکولوژیکی است که رابطه بین جمعیت و محیط طبیعی را بیان میکند. در رابطه با این موضوع ظرفیت تحمل را اینگونه را تعریف میشود: ” تعدادی از بازدیدکنندگان که هیچگونه تخریب یا تغییر اکولوژیکی غیر برگشت را برای یک اکوسیستم در درون یک ناحیه تولید نمیکنند، یا حداکثر سطح استفاده از تفرجگاه در قالب تعداد و فعالیتهایی که میتواند توسط یک ناحیه یا یک اکوسیستم- قبل از کاهش غیرقابل قبول یا برگشت ناپذیر در ارزشهای اکولوژیکی – تحمل گردد(مدیر روستا،1389).
3-14-1-2- شاخص رنجش داکسی 64
داکسی در اواسط دهه 1970 ادعا کرد که ساکنین محلی در مناطق گردشگری به مرور زمان نگرشهای خود را نسبت به دیدارکنندگان تعدیل میکنند. به نظر داکسی تعدیل نگرش ساکنین دارای چند مرحله است. از نظر وی، در دیدارهای اولیه، از گردشگران با شادمانی استقبال میشود و سپس به مرور زمان و با رشد گردشگران، نگرشها به سوی مراحل بیتفاوتی، ناراحتی و نهایتاً پرخاشگری صریح حرکت میکنند(میسون، 2003، ص 80).
شکل 2- 3- شاخص رنجش داکسی ]میسون ،2003[
15-1-2- عوامل موثر بر توسعه مقصد گردشگری
در این قسمت با مطالعه دیدگاه های صاحبنظران : اینسکیپ(1991) ،گان (2002) ، اسواربروک (2003)، رحمان سرشت (1379) و زاهدی (1385) ،به ذکر عوامل داخلی و خارجی موثر بر مقصد گردشگری پرداخته می شود.
1-15-1-2- عوامل محیط داخلی مؤثر بر مقصد گردشگری
عوامل داخلی شامل کلیه بخش عرضه سیستم گردشگری میشوند که در ذیل ارائه می گردند:
1- جاذبه‌ها و فعالیتهای گردشگری
بطور کلی جاذبه‌ها و فعالیتهای گردشگری را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
• جاذبه‌های طبیعی که بر اساس ویژگی های محیط طبیعی شکل می‌گیرند. این جاذبه‌ها شامل اقلیم، چشم‌اندازهای زیبا، سواحل و نواحی دریایی، پوشش گیاهی و حیات وحش، ویژگیهای خاص زیست محیطی، پارک‌ها و نواحی حفاظت شده و گردشگری سلامت میشوند.
• جاذبه‌های فرهنگی که براساس فعالیت های انسانی شکل گرفته‌اند. این جاذبه‌ها در برگیرنده سایت‌های باستانی، تاریخی و فرهنگی، الگوهای متمایز فرهنگی، هنرها و صنایع دستی، فعالیت های اقتصادی جالب، مناطق شهری جالب، موزه‌ها و دیگر تسهیلات فرهنگی، جشنواره‌های فرهنگی و مهمان نوازی ساکنین محلی میشوند.
• جاذبه‌های ویژه که به صورت مصنوعی خلق شده‌اند. این جاذبه‌ها عبارتند از: پارک‌های موضوعی، تفریحی و سیرک‌ها، مراکز خرید، اجلاس‌ها، کنفرانس‌ها و کنگره‌ها، وقایع خاص، کازینوهای قمار، سرگرمی‌ها و تفریح و ورزش.
2- تسهیلات و خدمات گردشگری
تسهیلات و خدمات توریستی شامل اقامتگاه‌ها، خدمات مسافرتی و جهانگردی، مراکز پذیرایی و نوشیدنی‌ها، خدمات اطلاع‌رسانی گردشگری، تسهیلات و خدمات خرید، خدمات بانکی و ارزی، تسهیلات و خدمات پزشکی و ایمنی و خدمات پستی میشوند که در ذیل به توضیح هر یک از آنها پرداخته میشود.
• اقامتگاه‌ها
سطح وسیعی از واحدهای اقامتی وجود دارد که میتواند در یک ناحیه موجود باشد و یا در آن ایجاد گردد. از جمله این واحدها می‌توان به هتل‌های شهری، هتل کنفرانس‌ها، هتل‌های فرودگاهی، هتل‌های تفریحی، متل‌ها، مهمانخانه‌ها، مهمانسراها، مراکز اقامتی تخت خواب و صبحانه، پانسیون‌ها، اقامتگاه‌های جوانان و زائرسراها و کمپ‌ها اشاره کرد.
• خدمات مسافرتی و جهانگردی
خدمات مشتمل بر خدمات آژانس‌ها – که ارائه دهنده خدماتی همچون برگزاری تورهای مسافرتی، فروش بلیط هواپیما، قطار و اتوبوس و رزرواسیون هتل می‌باشند – خدمات کرایه اتومبیل، موتور و دوچرخه میباشد.
• مراکز پذیرایی و نوشیدنی‌ها
ای مراکز شامل رستوران‌ها و دیگر مراکز پذیرایی و نوشیدنی مورد استفاده گردشگران می باشندکه باید بدقت مورد ارزیابی قرار بگیرند. این بررسی و ارزیابی شامل ارزیابی نوع و تنوع غذاها و نوشیدنی‌ها، کیفیت، قیمت و بهداشتی بودن آنها و جذابیت فیزیکی محل ارائه این خدمات میشود.
• خدمات اطلاع‌رسانی گردشگری
این خدمات که توسط واحدهای دولتی گردشگری، بعضی از هتل‌ها و آژانس‌های مسافرتی و جهانگردی ارائه می‌گردد، باید از لحاظ مناسب بودن محل ارائه خدمات، راحتی دسترسی، شایستگی، ادب، دانش و مهارت‌های زبانی پرسنل و نوع و کیفیت مواد چاپی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
• تسهیلات و خدمات خرید
این خدمات مشتمل بر ارائه کارهای هنری، صنایع دستی، سوغاتی، کالاهای معاف از عوارض گمرکی نظیر عطر، لوازم الکترونیکی، فیلم، روزنامه، مجله و کتاب میشود. نوع تسهیلات، کالاها و خدمات موجود، مکان ارائه آنها، راحتی دسترسی و سطح قیمتی آنها باید در این قسمت مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
• خدمات بانکی و ارزی
این خدمات شامل تسهیلات و خدمات تبدیل ارز و خدمات بانکی میشود که گردشگران برای حواله و جابجایی پولشان از آن استفاده می‌نمایند. وجود تسهیلات و خدمات تبدیل ارز برای گردشگران خارجی ضروری بنظر میرسد و باید از نظر ابعادی مانند محل، نوع، کیفیت، و سرعت ارائه خدمات مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند. بررسی پذیرش کارت‌های اعتباری بانکی نیز در این قسمت مورد توجه قرار می‌گیرد.
• تسهیلات و خدمات پزشکی و ایمنی
بعضی از گردشگران دچار بیماری های دائمی هستند و از طرف دیگر تصادف‌ها و دیگر مشکلات پزشکی اضطراری هر لحظه ممکن است رخ دهند. بنابراین ضروری است تسهیلات و خدمات پزشکی کافی در یک سایت توریستی وجود داشته باشد. وجود دکترها و دیگر پرسنل پزشکی و مراکز درمانی از جمله مواردی است که در این بخش مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. در مورد خدمات ایمنی نیز باید وجود مراکز پلیس گردشگری، خدمات آتش‌نشانی، خدمات ایمنی موجود در مراکز اقامتی مورد توجه و ارزیابی واقع شود.
• خدمات پستی
وجود خدمات پستی هم برای گردشگران و هم برای مراکز ارائه دهنده خدمات گردشگری ضروری بنظر میرسد. این خدمات باید با توجه به مکان ارائه آنها، دقیق بودن زمان تحویل، جبران خسارت و کارایی و نزاکت کارکنان پستی بررسی و ارزیابی شود.
3- زیر ساخت
اصطلاح زیرساخت در برنامه‌ریزی به اشکالی از ساخت اشاره دارد که چارچوبی اساسی را برای کارکرد مؤثر سیستم‌های توسعه نظیر نواحی شهری، صنعت و گردشگری فراهم می‌آورد. تسهیلات و خدمات حمل و نقل، تأمین آب، تأمین برق، سیستم دفع فاضلاب و زباله و ارتباطات راه دور اجزاء زیر ساخت مورد نیاز گردشگری را در سطوح مختلف تشکیل می‌دهند.
4- عناصر سازمانی
توسعه، اجرا و مدیریت اثربخش مقصد گردشگری مستلزم عناصر سازمانی خاصی است. این عناصر شامل مدیریت، منابع مالی، منابع انسانی و بازاریابی میشوند(اینسکیپ:1991).
5ـ فعالیتهای ترفیعی
هر چند فعالیتهای ترفیعی مشتمل بر نوعی برنامه نرم‌افزاری بوده و مشتمل بر توسعه
