0.84
انحراف معيار نمره استرس در گروه آزمون 37 / 1= S1
S2 انحراف معيار نمره استرس در گروه کنترل 98/2=
m1 2/17= ميانگين نمره استرس در گروه آزمون
m2= ميانگين نمره استرس در گروه کنترل 21
41?98/40 n=
روش نمونه‌گيري
ابتدا براساس طبقه‌بندي پژوهشکده آموزش و پرورش عباسزادگان مشهد، نواحي هفتگانه آموزشي در سه طبقه برخوردار، نيمه برخوردار، نابرخوردار دسته بندي شد. بدين صورت که نواحي 1، 2 و5 آموزش و پرورش جزء مناطق نابرخوردار، نواحي 4 و 7 برخوردار و نواحي3 و 6 در طبقه نيمه برخوردار از لحاظ وضعيت امکانات آموزشي و سطح اقتصادي دانش‌آموزان، قرار گرفتند. از طبقه نابرخوردار ناحيه 1? از طبقه برخوردار ناحيه 4 و از طبقه نيمه برخوردار ناحيه 3 به روش تصادفي ساده انتخاب شد و سپس دبيرستانهاي دخترانه دولتي در هر ناحيه ليست و از ميان آنها دو دبيرستان به روش تصادفي ساده انتخاب و با تخصيص تصادفي نيز در دو گروه آزمون و کنترل جايگزين شدند.
پس از مراجعه با دبيرستانهاي منتخب از هر پايه تحصيلي در هر دبيرستان، يک کلاس به صورت تصادفي ساده تعيين و پرسشنامه‌ها در اختيار دانش‌آموزان هر کلاس منتخب، قرار داده شد. پس از تکميل پرسشنامه، آن دسته از دانش‌آموزاني که داراي معيارهاي ورود بودند به عنوان آزمودني انتخاب شدند. طي مطالعه، تمامي واحدهاي پژوهش در برنامه حضور داشته و لذا ريزش نمونه در مطالعه حاضر وجود نداشت.
مشخصات واحد پژوهش
* معيارهاي ورود نوجوان:
– نمره استرس تحصيلي 103 و بيشتر
– رضايت والدين و دانش‌آموز جهت شرکت در جلسات
– عدم استفاده از درمان‌هاي داروئي و غير دارويي کنترل استرس طي 6 ماه گذشته
– عدم بروز بحران در 6 ماه گذشته16
– عدم وجود سابقه شکست تحصيلي طي 2 سال تحصيلي گذشته
* معيارهاي خروج
– بروز بحران حين مداخله و قبل از اجراي پس آزمون
– غيبت در جلسات آاموزشي ( 2 بار و بيشتر )
– عدم تمايل دانش‌آموز يا والدين وي به ادامه حضور در پژوهش
– در صورتي که طي مداخله از درمان‌هاي ديگري براي کنترل استرس خود استفاده کند.
متغيرهاي پژوهش
الف-متغير مستقل
متغير مستقل در پژوهش حاضر ” برنامه آموزشي مهارت‌هاي هوش هيجاني” مي باشد؛ که دختران نوجوان در دو گروه ” دريافت‌کننده برنامه آموزش مهارت‌هاي هوش هيجاني” و گروه کنترل يا ” عدم دريافت برنامه آموزشي مهارت‌هاي هوش هيجاني” قرار گرفتند.
ب- متغبر وابسته
متغير وابسته اين پژوهش استرس تحصيلي دختران نوجوان ميباشد. استرس تحصيلي با پرسشنامه استرس تحصيلي17 گادزلا 1991، سنجيده مي‌شود.
متغير مداخله‌گر
متغيرهاي مداخله‌گري که احتمال داده مي‌شد بر نتايج تحقيق تاثير داشته باشد و با استناد به مطالعات توصيفي در اين زمينه درنظر گرفته شد، به دو روش ذيل کنترل شدند:
1. حذف کردن:
نوجواناني که طي6 ماه قبل و طي مطالعه روش‌هاي دارويي يا غير دارويي ديگري براي کنترل استرس استفاده مي‌نمودند ، نوجواني که طي 2 سال تحصيلي گذشته سابقه مردود شدن يا تجديدي را ذکر مي‌کردند و يا طي 6 ماه گذشته بروز بحران را تجربه کرده بودند.
2. تحت نظر گرفتن
متغيرهاي فردي از جمله سن، تعداد فرزندان خانواده، رتبه تولد دانش‌آموز، تعداد اعضاي خانواده، شغل و تحصيلات والدين، نوع زندگي، رشته و پايه تحصيلي، رضايت از رشته تحصيلي، رضايت از ارتباط با والدين، نوع انتخاب رشته توسط خود يا فرد ديگر، ميزان علاقه به رشته تحصيلي و معدل، که مي‌توانند بر ميزان استرس تحصيلي دانش‌آموزان تاثير بگذارند، در فرم مشخصات واحدهاي پژوهش مورد سنجش واقع شدند و به اين وسيله تحت نظر قرار گرفتند. ميزان تاثير اين متغيرها بر متغير وابسته اين پژوهش، در مرحله تجزيه و تحليل داده‌ها بررسي شد. به اين صورت که در ابتدا، گروهها از لحاظ اين متغيرها مقايسه شده و در صورتي که از اين لحاظ همگن بودند، مي‌توان نتيجه گرفت که اين متغير تاثير قابل توجهي نداشته است. ولي در صورتي که همگن نبودند توسط آزمونهاي آماري، رابطه بين اين متغيرها با متغير وابسته مورد بررسي قرار گرفت و به اين وسيله، متغيرهايي که احتمال داده مي‌شد که مخدوش‌کننده باشند تحت نظر گرفته شدند.
جهت يکسان بودن فضا، محيط و امکانات آموزشي مدارس، مدارس گروه کنترل و مداخله از يک ناحيه آموزشي همسان انتخاب شدند. اين نواحي هر کدام در يک طبقه آموزشي دسته‌بندي شده توسط پژوهشکده آموزش و پرورش عباسزادگان
مشهد قرار دارند. به عنوان مثال مدرسه الف و ب از ناحيه 4 آموزش و پرورش که در طبقه‌بندي آموزش و پرورش جزء طبقه برخوردار از لحاظ امکانات آموزشي قرار مي‌گيرند.
ابزار گردآوري داده‌ها
ابزار گردآوري داده‌ها در اين پژوهش شامل موارد ذيل مي‌گردد:
* پرسشنامه اطلاعات فردي:
اطلاعات فردي مانند سن، پايه و رشته تحصيلي، ميزان رضايت از رشته تحصيلي، انتخاب رشته تحصيلي براساس علاقه خود، تعداد اعضاي خانواده و غيره که توسط خود دانش‌آموز تکميل گرديد.
* پرسشنامه استرس تحصيلي :
به منظور سنجش ميزان استرس تحصيلي دانش‌آموزان از پرسشنامه استرس تحصيلي گادزلا استفاده شد. گادزلا (1991) اين ابزار را به منظور مطالعه عوامل استرس‌زاي زندگي تحصيلي و واکنش نسبت به اين عوامل طراحي کرد. اين پرسشنامه يک ابزار خودگزارشي مداد و کاغذي است که از 51 سوال در 9 طبقه تشکيل شده است. اين ابزار بر مدل نظري توصيف شده به وسيله
موريس (1990) مبتني است. مدل مزبور پنج طبقه عامل استرسزا (ناکامي‌ها، تعارضات، فشارها، تغييرات و استرس خود تحميلي) و چهار نوع (بخش) واکنش نسبت به عوامل استرسزا (جسماني، هيجاني، رفتاري و ارزيابي شناختي) را ارزيابي مي‌کند. در هر خرده مقياس براي بدست آوردن يک نمره کلي، سوالات با يکديگر جمع مي‌شوند. نمرات بالاتر به ترتيب نشان‌دهنده استرس تحصيلي بيشتر و واکنش‌هاي بيشتر نسبت به استرس است.
در بخش عوامل استرس‌زاي تحصيلي ، خرده مقياس ناکامي شامل هفت سوال، تعارض سه سوال، تغييرات سه سوال، فشار چهار سوال و در نهايت استرس خود تحميل شده شش سوال است. در بخش واکنش نسبت به عوامل استرسزا، چهار نوع واکنش نسبت به عوامل استرس‌زاي تحصيلي شامل فيزيولوژيک ( 14 سوال)، هيجاني( 4 سوال)، رفتاري( هشت سوال) و شناختي (دو سوال) ميباشد.
بعد از انتخاب تصادفي آزمودني‌ها، پرسشنامه استرس تحصيلي براي پاسخگويي در اختيار دانش‌آموزان قرار گرفت. در دستورالعمل اين پرسشنامه ضمن ارائه راهنمائي لازم در خصوص نحوه پاسخدهي، به اين نکته اشاره گرديد که دانش‌آموزان نام و نام خانوادگي خود يا نام مستعار انتخاب را بر روي پرسشنامه درج نمايند. آزمودني‌ها پس از خواندن هر عبارت پاسخ‌هاي
خود را براساس 5 گزينه زير که بصورت مقياس درجه‌بندي ليکرت تنظيم شده است انتخاب مي‌‌نمايند: 1. هرگز 2 . بندرت 3. گاه گاهي 4. غالبا 5. هميشه
ميزان استرس دانش‌آموزان در سه طبقه خفيف? متوسط و شديد رتبه‌بندي مي‌شود. نمرات کمتر از 102به عنوان استرس خفيف ?
نمرات 153-103 متوسط و نمرات بيشتر از 154 به عنوان استرس شديد در نظر گرفته شد.
روايي و پايايي ابزارهاي گردآوري داده‌ها
مطالعات متعددي با استفاده از SLSI انجام گرفته است. برخي از اين مطالعات روايي اين ابزار را گزارش کرده‌اند. براي مثال روايي هم زمان SLSI به وسيله گادزلا از پاسخ‌هاي 87 دانشجو و گادزلا و همکاران بر روي پاسخ‌هاي 290 دانش‌آموز گزارش شده است. در مطالعه حاضر، براي تعيين روايي پرسشنامه استرس تحصيلي گادزلا از روش تعيين شاخص روايي محتوا استفاده شد. به اين صورت که اين ابزار در اختيار ده نفر از اساتيد صاحب نظر دانشکده پرستاري و مامايي مشهد و دانشکده علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه فردوسي قرار گرفت. اساتيد، صاحب نظر در رشته روانپرستاري،? علوم تربيتي و مشاوره بودند. سپس نظرات اصلاحي و پيشنهادي آنها گردآوري و اجرا گرديد.
پايايي ابزار پژوهش
پرسشنامه اطلاعات فردي حاوي سوالاتي ميباشد که به کرات در مطالعات مشابه استفاده شده اند، بنابراين از نظر پايايي مورد تاييد است.
پايايي پرسشنامه استرس تحصيلي در مطالعات قبلي بررسي و گزارش شده است (گادزلا 1994، گادزلا و گينتر 1991، نقل از گادزلا و بالوگلو 2001). اين ابزار ، توسط شکري و همکاران در سال 1385 به فارسي ترجمه و روايي (روايي محتوا و تطابق فرهنگي ) و پايايي (0.80) آن نيز تاييد شده است. در مطالعات داخل کشور نيز، پژوهش‌هاي متعددي از اين ابزار بهره برده‌اند و پايايي آن را به تاييد رسانده‌اند.
در پژوهش شکري 1385، ضريب پايايي پرسشنامه مورد نظر با روش آلفاي کرونباخ محاسبه گرديد و ضرايب براي خرده مقياس‌هاي ناکامي‌ها، تعارض‌ها، فشارها، تغييرات و استرس خود تحميل شده به ترتيب 74/0، 79/0، 70/0، 75/0، 77/0 براي خرده مقياس‌هاي واکنش‌هاي فيزيولوژيک، هيجاني، رفتاري و شناختي اين ضرايب به ترتيب 84/0، 80/0، 88/0،74/0 و براي نمره کلي استرس، 80/0 به دست آمد.
در خصوص پايايي هر يک از خرده مقياس‌ها، ميسرا و کاستيلو (2004) آلفاي کرونباخ را براي خرده مقياس‌هاي ناکامي‌ها، تعارض‌ها، فشارها، تغييرات و استرس خودتحميل شده به ترتيب 65/.، 63/.، 71/.،75/. و 63/. و ضريب آلفاي کرونباخ براي خرده مقياس‌هاي فيزيولوژيک ، هيجاني، رفتاري و شناختي را به ترتيب 78/.،81/.،68/ و 85/. گزارش کرده‌اند.
در مطالعه حاضر نيز مطالعه‌اي مقدماتي بر روي 15 دانش‌آموز دختر نوجوان انجام شد. سپس از آنجا که آزمون داراي 9 خرده مقياس بود از روش آلفاي کرونباخ جهت سنجش پايايي ابزار استفاده شد که پايايي آن 81/0 بدست آمد.
روش گردآوري داده‌ها
پس از کسب موافقت از کميته اخلاق دانشگاه ، پژوهشگر با دريافت معرفي‌نامه از دانشکده پرستاري و مامايي و ارائه آن به اداره آموزش و پرورش کل استان خراسان رضوي، اقدام به جمع آوري اطلاعات نمود. سپس چهت بررسي و تاييد پرسشنامه و پژوهش، به پژوهشکده آموزش و پرورش مشهد مراجعه شد و پس از دريافت تاييديه جهت اجراي کار از آموزش و پرورش، معرفي نامه جهت ارائه به ادارات آموزش و پرورش انتخاب شده، دريافت گرديد. جهت نمونه‌گيري ابتدا از هر طبقه نابرخوردار? برخوردار و نيمه برخوردار آموزش و پرورش يک ناحيه به شيوه تصادفي ساده انتخاب شد. ناحيه 1 از طبقه نابرخوردار? ناحيه 3 از طبقه نيمه برخوردار و ناحيه 4 از طبقه برخوردار. سژس از هر ناحيه مجددا به روش تصادفي ساده 2 دبيرستان دولتي دخترانه انتخاب و پس از کسب مجوز جهت اقدام به نمونه‌گيري به دبيرستانهاي مربوطه مراجعه شد. تعداد مدارس انتخاب شده بطور کلي 6 دبيرستان – 3 دبيرستان براي گروه مدخله و 3 دبيرستان گروه کنترل- بودند که يک نوبته ( شيفت صبح) داير مي‌شدند.
پس از مراجعه به دبيرستانها? از بين هر پايه تحصيلي در هر مدرسه، يک کلاس به روش تصادفي ساده انتخاب شد. بعد از هماهنگي با دبيران و در حضور آنان- جهت حفظ نظم- و پس از بيان توضيحات لازم در رابطه با پژوهش و نحوه تکميل پرسشنامه‌ها به دانش‌آموزان، پرسشنامه‌ها بين دانش‌آموزان پايه اول، دوم و سوم دبيرستان ( شيفت صبح ) توزيع شد. مدت زمان تکميل پرسشنامه 25 – 20 دقيقه ( براساس مطالعات قبلي) بود.
در بخش توضيحات و نحوه پاسخدهي به پرسشنامه از دانش‌آموزان خواسته شد نام و نام‌خانوادگي خود را يادداشت نمايند و در صورتي که دانش‌آموزي تمايل به درج نام و نام‌خانوادگي خود نداشت از وي خواسته شد که نام مستعاري براي خود انتخاب و آن را بر روي برگه بنويسد. از دبيران خواسته شد در صورت به پايان رسيدن زمان و يا تکميل پرسشنامه در محدوده زماني تعيين شده، پرسشنامه‌ها را جمع‌آوري نمايند. حين تکميل پرسشنامه پژوهشگر در کلاس‌ها حضور يافته و به سوالات و ابهامات دانش‌آموزان به صورت گروهي پاسخ داد. پس از جمع‌آوري و بررسي پرسشنامه‌ها، افرادي که واجد معيار ورود به
پژوهش بودند، به عنوان واحد پژوهش انتخاب گرديدند. براي افراد گروه مداخله، جلسه توجيهي به مدت يک ساعت در
