فارغ از تقسیم بندی هایی که در خصوص تعداد و چگونگی عوامل مانع یا رافع مسئولیت وجود دارد در خصوص موضوع جهل یا اشتباه در مورد اینکه جزء کدام یک از عوامل (معذور کننده یا موجهه) قرار داشته گفته‌اند که مبحث اشتباه یا جهل در بحث اسباب رافع مسئولیت کیفری نه به دلیل شبهه که ممکن است رافع تقصیر باشد، بلکه از باب شناسایی کیفیاتی است که مانع از ایفای تکلیف و حصول علم به دستورهای قانونگذار می‌گردد. (اردبیلی، 1393، ص 152) در اینجا به طور اجمال به کیفیات متأثر بر شروط عامه عقل، بلوغ، اختیار و قصد پرداخته و خواهد شد :
1-7-3-2-2- کودکی یا صغر سن
کودکی از دوران قدیم، مگردر شرایط استثنایی، غالبا علتی برای رفع مسئولیت شناخته شده، هرچند دوران کودکی حسب زمان و مکان متغییر بوده است (نوربها، 1381، ص 331 ). در همه نظام‌های حقوقی کودکانی که به سن معینی نرسیده‌اند فاقد مسئولیت کیفری می‌باشند و پس از رسیدن به آن سن نیز، تا زمان رسیدن به سن مسئولیت کامل کیفری، برخورد متفاوتی با انان نسبت به افراد بزرگسال می‌شود (میرمحمد صادقی، 1390، ص 274) مبحث بلوغ حدود حدود قانونی و شرعی و میزان تأثیر گذاری بر مسئولیت با توجه به تقسیم بندی دوران بلوغ به دوره
