………………………………………………………………………………………………………….62
جدول(4-2) بررسی مانایی متغیرها ………………………………………………………………………………………………66
جدول(4-3) نتایج آزمون هم جمعی جوهانسون-جوسیلیوس …………………………………………………………..67
جدول(4-4) بردارهای هم جمعی………………………………………………………………………………………………..68
جدول(4-5) نتایج آزمون F لیمر ………………………………………………………………………………………………..69
جدول(4-6) نتایج آزمون هاسمن ………………………………………………………………………………………………..69
جدول(4-7) نتایج برآورد مدل برای بانکهای منتخب……………………………………………………………………….70
جدول(4-8) نتایج آزمون ناهمسانی واریانس باقیمانده ها ………………………………………………………………..72
جدول (4-9) آزمون عدم خودهمبستگی باقیمانده ها……………………………………………………………………….73
جدول(5-1) نتایج فرضیات ………………………………………………………………………………………………………..78
فهرست نمودارها/اشکال
شکل (1-1) مدل مفهومی تحقیق ( محقق ساخته) ……………………………………………………………………………8
شکل(2-1) عوامل موثر بر ریسک اعتباری ……………………………………………………………………………………17
شکل(2-2) مدل مفهومی تحقیق(محقق ساخته) ……………………………………………………………………………..36
شکل(3-1) انواع حالت های رگرسیون ………………………………………………………………………………………..49
چکیده :
از جمله موضوعات مهم در خصوص تسهیلات بانکی احتمال عدم بازپرداخت آن میباشد. عوامل مختلفی در ایجاد مطالبات بانکی مؤثر است که با شناسایی این عوامل میتوان زمینه را جهت کاهش و کنترل مطالبات و به دنبال آن کاهش ریسک اعتباری بانکها فراهم کرده و در فرایند اعطای اعتبارات بهبود حاصل کرد. هدف محوری این پژوهش بررسی تاثیر مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات در بانکهای خصوصی ایران طی سالهای 1387 تا پایان 1392 و ارائه راهکارهایی جهت بهبود مدیریت ریسک اعتباری می باشد . این پژوهش به روش توصیفی – هبستگی و با استفاده از تحلیل رگرسیون انجام پذیرفته است. جامعه آماری پژوهش را تعداد 20 بانک خصوصی کشور تشکیل داده که با استفاده از روش حذف سیستماتیک تعداد 16 بانک از جامعه آماری انتخاب گردید . فرضیات پژوهش با استفاده از برازش مدل رگرسیونی به روش Panel Data و بوسیله آزمونهای Fلیمر و هاسمن مورد آزمون قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات سررسید گذشته، معوق و مشکوک الوصول تاثیر معناداری دارد.
واژگان کلیدی: مدیریت ریسک اعتباری1، ریسک اعتباری2، مطالبات بانکها3
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1 بیان مساله
تخصص محوري بانک‌هاي تجاري جذب سپرده و اعطاي وام است. اعطاي وام بانک را در معرض ريسک اعتباري قرار ميدهد. قسمتي از مشکلات امروز بانک‌هاي کشور در زمينة افزايش مطالبات معوق و سوخت‌شده به‌دليل عدم‌بهره‌گيري بانکها از نظام اندازه‌گيري و مديريت ريسک اعتباري است. هدف اين پژوهش، ارائة سازوکاري براي اندازه‌گيري و مديريت ريسک اعتباري بانک است. چنين سازوکاري شامل ارزيابي‌هاي ريسک اعتباري در هر دو سطح وام‌هاي انفرادي و سبد وام است. اين سازوکار تصميمات مديريت ريسک اعتباري و دايرة اعتبارات بانک را در باب شناسايي و تخصيص وام به مشتريان معتبر هدايت مي‌کند و در عين حال تصميمات مديريت سبد وام را براي بهره‌برداري بهينه از اثرات تنوع‌بخشي سبد پشتيباني مي‌نمايد(داسیلوا4 و دیگران، 2013).
سبد وام قسمت عمدۀ دارايي‌هاي بانك‌هاي تجاري را تشكيل ميدهد. تخصص محوري اين بانكها جذب سپرده از سرمايه‌گذاران و اعطاي وام به متقاضيان وجوه است. سپرده‌هاي جذب شده بانك را نسبت به پرداخت سود و اصل آن در سررسيدهاي معين متعهد مي‌كند و اين در حالي است كه وام‌هاي پرداخت‌شده بانك را در معرض نكول وام‌گيرندگان قرار ميدهد. بنابراين، بررسي اعتبار متقاضيان براي تصميم‌گيري در زمينۀ اعطاي وام به آن‌ها از اهميت ويژه‌اي برخوردار است(کاسترو5، 2013).
ريسك اعتباري از اين واقعيت ريشه مي‌گيرد كه طرف قرارداد6 نتواند يا نخواهد تعهداتش را انجام دهد. به‌‌شيوۀ سنتي، تأثير اين ريسك با هزينۀ ريالي ناشي از نكول7طرف قرارداد سنجيده ميشود. زيان‌هاي ناشي از ريسك اعتباري ممكن است قبل از وقوع واقعي نكول از جانب طرف قرارداد،ايجاد شود. بنابراين، ريسك اعتباري را مي‌توان به‌عنوان زياني محتمل تعريف كرد كه در اثر يك رويداد اعتباري اتفاق مي‌افتد. رويداد اعتباري زماني واقع ميشود كه توانايي طرف قرارداد در انجام تعهداتش تغيير كند. با اين تعريف، تغيير ارزش بازار بدهي به‌خاطر تغيير رتبه‌بندي اعتباري (يا تغيير آگاهي بازار از توانايي طرف قرارداد نسبت به انجام تعهداتش) را نيز مي‌توان به‌عنوان ريسك اعتباري در نظر گرفت(ناگارا8 و دیگران، 2012).
1-2 اهمیت موضوع و ضرورت انتخاب آن
بانكها و مؤسسات مالي نيز مانند هر بنگاه اقتصادي ديگر با ريسك مواجه هستند. ماهيت فعاليتهاي مالي و سروكار داشتن آن با مفاهيمي نظير اعتبار ،سيستمهاي پرداخت و نرخهاي مختلف، اينگونه مؤسسات را در برابر ريسک هاي ويژه اي قرار ميدهد و ازسوي ديگر روند پرشتاب توسعه فعاليتهاي مالي، نوآوريهاي فني و پيچيده ترشدن سيستمهاي مالي باعث شده اصول مديريت ريسك به صورت جزء اجتناب ناپذيري از هر مؤسسه مالي درآيد (همتی،محبی نژاد،1388: 35). باتوجه به اينكه بانكها واسطه وجوه هستند، فعاليت وام دهي يكي از فعاليتهاي مهم بانكها محسوب ميشود. اين بخش از فعاليت های بانك در معرض ريسك اعتباري قرار دارد و مستلزم بررسي وضعيت اعتباري وام گيرندگان توسط بانكها است. به منظور كاهش اين نوع ريسك و هزينه هاي ناشي از افزايش مطالبات معوق، بانكها و مؤسسات اعتباري در سالهاي اخير با عنايت به توصيه هاي كميته بال، توجه زيادي به مقوله ريسك اعتباري داشته اند (تقوی و همکاران،1387: 101) .
وقوع بحرانهاي بانكي در دهه هاي اخير در كشورهاي صنعتي و بويژه در كشورهاي در حال توسعه به دلايلي همچون فرار سپرده ها، افزايش مطالبات معوق بانك ها، ركود اقتصادي و غيره باعث اختلال در نظم بازارهاي مالي شده و زمينه ورشكستگي بسياري از بانكها را فراهم مي آورد. طي بررسي هاي بعمل آمده، علت اصلي وقوع اين موضوع عدم كفايت سرمايه بانكها شناسايي شده است (همتی ومحبی نژاد،1388: 35).
ارائه تسهیلات مالی یکی از فعالیتهای مهم نظام بانکی کشور تلقی میشود. برای اعطای تسهیلات باید درجه اعتبار و قدرت بازپرداخت اصل و فرع دریافت کننده تسهیلات را تعیین نمود. بنابراین یکی از جنبههای مهم در فرآیند اعطای تسهیلات از سوی بانکها، برآورد واقع بینانه از احتمال عدم بازپرداخت تسهیلات از سوی مشتریان است تا از این طریق، اقدامات و تصمیمات لازم برای پیشگیری و یا مقابله با زیانهای احتمالی در نظر گرفته شود. برخی از مزایای بکارگیری درست مدلهای رتبهبندی اعتباری و اجرای فرآیند اعتبارسنجی بصورت کمک به افزایش جریان نقدینگی در بانک، تصمیمگیری بهتر در زمینه اعطای تسهیلات و افزایش اطمینان از بازپرداخت تسهیلات میباشد (فلاح و همکاران، 1388 :5). انواع مختلفي از ريسک ها موسسه هاي مالي و اعتباري را تهديد مي کند. بنابراين مديران سازمان ها، بايد ريسک هاي موجود را شناسائي و مديريت کنند(تقوی و همکاران ،1389 :3).
ریسک عبارت است از تمدیدی فرصت زا جهت دستیابی به موفقیت ومنفعت، در فرهنگ لانگمن ریسک به معنای احتمال وقوع چیزی بد یا نامطلوب ویا احتمال وقوع خطر تعریف شده است، به بیان دیگر می توان ریسک را احتمال برآورده نشدن پیش بینی های آینده در نظر گرفت.به طورکلی ریسک دونوع میباشد ، حالت اجباری واختیاری که نوع دوم آن قابلیت کنترل ومدیریت را دارد. .(علی جماعت ،فریدعسکری ،1388 :3).
ريسک اعتباري مهمترين ريسک محسوب مي شود. بطور کلي برقراري ارتباط منطقيبين ريسک و بازده، عامل اصلي تخصيص بهينه منابع و تضمين سودآوري شرکتها خواهد بود (فلاح و مهدوی ،1389 :1). وبه منظور کاهش اين نوع ريسک و هزينه هاي ناشي از افزايش مطالبات معوق، بانک ها و موسسات اعتباري در سالهاي اخير با عنايت به توصيه هاي کميته بال،توجه زيادي به رتبه بندي و اعتبار سنجي مشتريان خود معطوف داشته اند. درواقع رتبه بندي روشي است که بر اساس آن بانک ها مي توانند ضمن اندازه گيري ريسک اعتباري مشتريان، نسبت به کنترل و مديريت آن نيز اقدام نمايند.درسالهاي اخيربه دليل افزايش حجم مطالبات معوق و سررسيد گذشته بانک هاي کشور، موضوع رتبه بندي واعتبارسنجي مشتريان مورد توجه اغلب بانک ها قرارگرفته است(تقوی وهمکاران، 1389: 4 ).
بنابراین توجه به قیمت تمام شده پول می تواند در کاهش ریسک اعتباری موثر باشد و بالعکس وصول تسهیلات و کاهش ریسک اعتباری می تواند در قیمت تمام شده پول موثر باشد و نظر به اینکه این موضوع تاکنون مورد بررسی علمی قرار نگرفته است میتواند راه گشای برنامه کاری مدیران بانکی و مسئولان اقتصادی باشد.
1-3 اهداف پژوهش
هر کار تحقیقی به منظور محقق ساختن هدف و یا اهداف خاصی که مد نظر پژوهش گر است انجام می پذیرد. هدف کلی:
شناخت تاثیر مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات در بانکها
اهداف ویژه:
شناخت تأثیر مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات سررسید گذشته .
شناخت تأثیرمدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات معوق .
شناخت تأثیرمدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات مشکوک الوصول .
شناخت تأثیر مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات سوخت شده .
1-4 فرضيههاي پژوهش:
مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات سررسید گذشته تأثیر مثبت ومعناداری دارد.
مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات معوق تأثیر مثبت ومعناداری دارد.
مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات مشکوک الوصول تأثیر مثبت ومعناداری دارد.
مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات سوخت شده تأثیر مثبت ومعناداری دارد.
1-5 تعریف مفهومی متغیرها :
ریسک اعتباری: ریسکی است که از نکول/قصور طرف قرارداد، یا در حالتی کلی‌تر ریسکی است که از «اتفاقی اعتباری» به وجود می‌آید. به طور تاریخی این ریسک معمولاً در مورد اوراق قرضه واقع می‌شد، بدین صورت که قرض دهنده‌ها از بازپرداخت وامی که به قرض‌گیرنده داده بودند، نگران بودند. به همین خاطر گاهی اوقات ریسک اعتباری را ‘ریسک نکول’ هم گویند. ریسک اعتباری از این واقعیت ریشه می‌گیرد که طرف قرارداد، نتواند یا نخواهد تعهدات قرارداد را انجام دهد. تأثیر این ریسک با هزینه جایگزینی وجه نقد ناشی از نُکول طرف قرارداد سنجیده میشود.
مدیریت ریسک اعتباری: مدیریت ریسک عبارت است از شناسایی، تحلیل، تدبیر و برنامه‌ریزی سیستماتیک برای مواجهه با آثار مخاطره‌آمیز و استقبال از اثرات مثبت آن
مطالبات سررسید گذشته :مطالباتی که بیش ازدو ماه و کمتر از شش ماه از تاریخ سررسید و یا قطع بازپرداخت اقساط آن سپری شده باشد.
مطالبات معوق : مطالباتی که بیش از شش ماه و کمتر از هجده ماه از تاریخ سررسید و یا قطع بازپرداخت اقساط آن سپری شده باشد.
مطالبات مشکو
