تشابه (کارخانه) را بابیان، نوشتار ویا حتی تصویر توصیف می‌کنند. این مسیر اصولاً شریان ایده‌های خلاق را در ذهن می پروراندومدام ذهن دانش‌آموزان را به چالش، تلاطم و کنجکاوی سوق می‌دهد. لازم به ذکر است که انتخاب زوج کلمه متضاد، بهتر است به نحوی انتخاب شود که با شاخص‌ها و ویژگی‌های موضوع اصلی (تک سلولی) همخوانی داشته باشد. البته این مهم با هدایت معلم که نقش هدایت‌گری دارد، انجام می‌پذیرد. ارائه مستقیم مجدد بهتر است یک کار گروهی باشد و همه دانش‌آموزان در آن سهیم باشند.
گام ششم-جمع‌بندی
در این مرحله، معلم کلاس را به مسئله اولیه بر می‌گرداند و توجه دانش‌آموزان را به خلاقیت ایجاد شده در درس جلب می‌کند و از شاگردان می‌خواهد که با استفاده از قیاس‌های مختلفی که ایجاد کرده‌اند درباره تک سلولی مطلبی بنویسند. با به‌کارگیری یکی دیگر از زوج کلمات متناقض، بند دیگری را درباره تک سلولی بنویسند. در واقع این مرحله، مرحله پایانی می‌باشد و فراگیران را به موضوع اصلی برمی‌گرداند. و از تجاربی که در مراحل قبل، به وسیله قیاس‌ها و تضادها کسب کرده‌اند به تمرین و جمع‌بندی بپردازند. در مرحله پایانی، معلم دانش‌آموزان را به موضوع اصلی مرتبط می‌سازد و از آن‌ها می‌خواهد دوباره داستانی بسازند اما این بار سعی کنند از زوج کلمه دیگری که پیشتر انتخاب نموده‌اند، موضوع اصلی را توصیف کنند.
ارائه متن جدید بهتر است با تعامل و مشارکت همه دانش‌آموزان انجام شود. بدین طریق که هر دانش‌آموزی یک جمله ویا جملاتی را بیان کند. معلم به طور ضمنی سعی کند، آن دسته از سئوالاتی باز برداشته در مرحله اول مطرح کرده بود، به نوعی در این متن جدید به جواب نزدیک تر باشد.
جدول 2-1. خلاصه مراحل مختلف راهبردهای مختلف الگوی تدریس بدیعه پردازی (نقیه،1386).
مراحل
راهبرد خلق چیز جدید
راهبرد غریب را آشنا ساختن
اول
توصیف وضعیت جدید: تک سلولی چیست و از نظر وجودشان ضروری است
داده‌های واقعی: معلم در مورد موصوع درس اطلاعات ارائه می‌دهد
دوم
قیاس مستقیم: تک سلولی شبیه چه چیست؟
بهترین قیاس انتخاب و توصیف میشود.
قیاس مستقیم: معلم قیاسی را پیشنهاد می‌کند و از شاگردان می‌خواهد آن را توصیف کنند
سوم
قیاس شخصی: شاگردان همان قیاسی می‌شوند که در مرحله دوم انتخاب کرده‌اند.
قیاس شخصی: شاگردان قیاس‌های شخصی دیگری را که متناسب با قیاس مستقیم است، ارائه می‌دهند.
چهارم
تعارض فشرده: بر اساس مرحله 2 و3 چند تعارض ارائه و یکی را انتخاب می‌کنند
مقایسه قیاس‌ها: دانش‌آموزان به مقایسه قیاس‌های شخصی با قیاس مستقیم می‌پردازند.
پنجم
قیاس مستقیم: ارائه قیاس مستقیم بر اساس تعارض فشرده
توضیح تفاوت‌ها: دانش‌آموزان توضیح می‌دهند که قیاس در کجا با موضوع تطبیق ندارد.
مراحل
راهبرد خلق چیز جدید
راهبرد غریب را آشنا ساختن
ششم
بررسی مجدد وظیفه اولیه: معلم دانش‌آموزان را وادار می‌کند تا بر اساس آخرین قیاس به بحث اصلی برگردند (توضیح مفهوم تک سلولی)
اکتشاف: دانش‌آموزان به کشف مجدد موضع اولیه
می‌پردازند.
2-15. مهم‌ترین ویژگی‌های روش تدريس بدیعه پردازی
– در روش تدريس بدیعه پردازی، يادگيري عبارت است از تغييرات تجربه بر اثر رفتار يادگيرنده و كسب ساخت جديدي از عمليات ذهني. در اين روش‌ها يادگيري تابع تحول ذهني كودك است؛ و تحول رواني توضیح‌دهنده يادگيري است. (شهنی ییلاق وهمکاران،1388).
– يادگيري در روش بدیعه پردازی بر پایه تفکر و حل مسئله است. و لذا در اين روش، چگونه یاد گرفتن مهم تر از چه چيز حفظ کردن است. در روش بدیعه پردازی دانش‌آموزان روش يادگرفتن را نيز ياد می‌گیرند.
– معلمان فعالیت‌های يادگيري از طريق تعاملي را به گونه‌ای سازمان می‌دهند كه دانش‌آموزان حقيقتاً به يكديگر وابسته باشند و هيچ يك از اعضاء گروه نمی‌تواند موفق شود مگر اين كه تمام اعضا موفق شوند. شعار كلاس تعاملي و همياري اين است: يا همه نجات می‌یابیم يا همه غرق می‌شویم لذا در اين روش‌ها جنبه‌های منفي رقابت دانش‌آموزان از بين مي رود (آسیش،2010).
– يادگيري واقعي در اين روش‌ها عبارت است از فرايند تغيير دادن ادراكات جديد براي هم خوان كردن آن‌ها با ساخت هاي شناختي فعلي از يك سو و تغيير دادن ساخت هاي شناختي براي هم خوان كردن آن با ادراكات جديد.
– يادگيرنده منبع اصلي تحول خويشتن است. يادگيري فعاليتي است كه از فراگيرنده سر مي زند و دايما در حال تحول است. و لذا يادگيرنده هم تجربه را تغيير می‌دهد و هم خود را براساس تجربه تغيير می‌دهد.
– فرايند يادگيري در زمان انجام دادن فعاليت دانش‌آموزان فرايندي خودگردان، خودفرمان، خود نظم جو و خود راهبر است (سیف،1386).
– در روش تدریس بدیعه پردازی، يادگيري از ثبات و پایداری بيشتري برخوردار است. دانش‌آموزان اغلب در سطوح بالاتر حیطه شناختي درگير می‌شوند؛ و اكتسابات يادگيرنده در عمق حیطه‌های عاطفي و رفتاري نيز رسوخ می‌کند. سایمنتون (2007) معتقد است: وقتي آنچه را فرا می‌گیرید براي ديگري توضيح دهيد يادگيري شما بسيار بيشتر از زماني است كه يادگيري فقط از طريق گوش كردن يا خواندن چيزي به تنهايي انجام میشود.
– در تدريس بدیعه پردازی هدف كسب حقايق علمي از طريق تحقيق، تفكر، مباحثه و استدلال منطقي، اصلاح و تقویت درك و فهم مهارت‌های تفكر است.
-روش بدیعه پردازی، فرصت مناسبي براي یادگیرنده‌ها ايجاد می‌کنند تا بتوانند بر تجربه‌های خود، بازتاب داشته باشند و در نتيجه، قادر شوند تا تضادهاي بين فهم و درک‌های موجود خود را باتجربه‌های جديد، حل كنند و فهم و درک‌های بديل را در نظر بگيرند (ادوارد، 2005).
– روش تدریس بدیعه پردازی به اصلاح و تقویت مهارت‌های همكاري و احترام به اندیشه‌های ديگران، پرورش تفكر انتقادي و تحمل اندیشه‌های مخالف منتهي می‌گردد. وقتي دانش‌آموزان با ویژگی‌های مختلف در يك گروه كاري براي يك هدف مشترك كار می‌کنند، آن‌ها نسبت به يكديگر علاقه و احترام پيدا می‌کنند. يادگيري از طريق همياري از سويي باعث افزايش پذيرش اجتماعي افراد میشود وازسوي ديگر روابط دوستانه بين دانش‌آموزان را افزايش می‌دهد (بریانت،2010).
-يادگيري از طريق روش بدیعهپردازی در پرورش اعتمادبه‌نفس دانش‌آموزان بسيار موثر است. دانش‌آموزان موفقیت‌ها و حمایت را در گروه تجربه می‌کنند و زماني كه دانش‌آموزان ديگر از آن‌ها سئوال می‌پرسند و به مشاركت آن‌ها احتياج دارند خود را باارزش احساس می‌کنند.
– هم كوشي به وجود آمده در منظومه‌های مبتني بر تشريك مساعي وتعامل بيش از محیط‌های مبتني بر رقابت و فردگرایی ايجاد انگيزش می‌کند. دانش‌آموزان در اين روش‌ها به منظور رضايت دروني فعال‌شده و کمتر به مشوق‌های معلمان وابسته می‌شوند (سیف، 1386).
با توجه به بندهای ذکرشده می‌توان گفت: در اين روش‌ها سه وجه پويا و فعال كاوش، وحدت بخشيدن و تعالي در مركز ثقل فعالیت‌ها قرار دارند؛ و از تعامل اين سه وجه، دانش‌آموزان در يك فرايند فعال فكري، به دانش و معرفت همراه با تعالي و ارزش می‌رسند. در چنين الگويي، يادگيري يك فرايند تعاملي بين دانش‌آموزان و محيط با غوطه‌ور شدن در تضادها و مسائل معماگونه است. كلاس درس معمولاً منعکس‌کننده کثرت‌گرایی و بررسي آزادانه مسائل و مناظره و مباحثه درباره تضادهاي گوناگون موجود است.
نمونه اجرایی: تدریس بحث استوانه به روش بدیعه پردازی
برای تدریس این موضوع، در روز قبل از دانش‌آموزان می‌خواهیم شکل‌های که شبیه شکل چاپ‌شده در کتاب ریاضی خوداست و در خانه، خیابان و…مشاهده می‌کنند، به خاطر بسپارند و در صورت امکان همراه خود بیاورند تا در جلسهی بعد به سؤالاتی که به صورت فردی و گروهی از آن‌ها پرسیده میشود شود و پاسخ دهند. روز تدریس ابتدا وسایلی باز برداشته دانش‌آموزان با خود آورده‌اند روی میز در جلوی کلاس می‌چینیم و به صورت سؤال و جواب تدریس را شروع می‌کنیم.
معلم: بچه‌ها با توجه به مشاهدات خود بگویید، کاربرد و فایده‌ی شکل‌های شبیه، شکل کتاب یا اجسامی که با خود آورده‌اید چیست؟
دانش‌آموزان (1): لوله‌ی خودکار به شکل استوانه است و این باعث میشود راحت تر آن را به دست بگیریم.
دانش‌آموز (2): نی‌ها به شکل استوانه هستند برای این که راحت تر مایعات از آن‌ها بالا بیایند
دانش‌آموز (3): شیشه‌ی لامپ مهتابی استوانه‌ای است تا نور را بهتر پخش کند.
دانش‌آموز (4): ساقه‌ی گیاهان که باعث آب رسانی از ریشه به برگها و سایر قسمتها میشود، استوانه‌ای
شکل است.
دانش‌آموز (5): شکل انواع لیوان‌ها و پارچ‌ها استوانه‌ای شکل است تا شستن آن‌ها راحت تر باشد.
لازم به ذکر است که معلم اصلاً کلمه‌ی «استوانه» اشاره نکرده، ولی چون از روز قبل برای دانش‌آموزان سؤال مربوط به استوانه را مطرح کرده است، آن‌ها به خودی خود به لفظ استوانه آشنا شده‌اند.
معلم می‌تواند در این قسمت از تدریس خود برای دانش‌آموزان استوانه را (مستقیماً) به کاربرد تا دانش‌آموزانی که هنوز با اسم این شکل آشنا نشده‌اند متوجه اسم شوند.
معلم: حالا برایم بگویید چه چیزهای دیگر در شبیه استوانه می‌شناسید؟
دانش‌آموزان: چاه، رگ‌های بدن، تنه‌ی درخت، گچ، مداد و…
معلم می‌تواند بعد از بیان مثل‌های دانش‌آموزان از دانش‌آموزان بخواهد استوانه را با کلمات متضاد به کار ببرند
معلم: بچه‌ها حالا می‌توانید استوانه را با کلمات مخالف به کار ببرید (اگر لازم شد معنی و مفهوم کلمه‌ی مخالف را به دانش‌آموزان می‌گوییم)
دانش‌آموزان: استوانه‌ی کوچک، استوانه‌ی بزرگ، استوانه‌ی کوتاه، استوانه‌ی بلند، استوانه‌ی سفید، استوانه‌ی سیاه و…
در انتها، معلم مستطیل‌های رنگی را که از قبل و در اندازه‌های متفاوت تهیه کرده است به دانش‌آموزان می‌دهد و بدون هیچ اشاره‌ای، از آن‌ها می‌خواهد استوانه بسازند. پس از ساخته‌شدن استوانه‌ها، در کلاس نمایشگاهی از استوانه‌های تزیین‌شده ترتیب می‌دهد.
بعد از چیدن استوانه‌ها از دانش‌آموزان می‌خواهیم خود را به جای استوانه گذاشته و چند جمله از زبان استوانه بیان کنند (مجله رشد آموزش ابتدایی1388، ص24).
2-16. روش‌های تدریس رایج (متداول):
روش‌های سنتی به روش‌هایی گفته میشود که اکثر مدارس دنیا، در طول تاریخ آموزش و پرورش از آن استفاده کرده‌اند و امروزه نیز یکی از متداول‌ترین روش‌های حاکم بر مدارس هستند.
مهم‌ترین این روش‌ها، روش حفظ و تکرار، سخنرانی، پرسش و پاسخ، نمایشی، ایفای نقش، گردش علمی، بحث گروهی و روش آزمایشگاهی است (شعبانی1387).
روش حفظ و تکرار از قدیمی‌ترین روش‌های آموزشی است. محور فعالیت در این روش، حفظ و تکرار مطالب آموزشی است. در این روش، انضباط بسیار سخت و آمرانه است و به علاقه، استعداد و تفاوت‌های فردی شاگردان توجه نمی‌شود. روش سخنرانی نیز سابقه‌ای طولانی دارد. اساساً این روش ارائه اطلاعات شفاهی از طرف معلم و یادگیری آن از طریق گوش کردن و یادداشت برداشتن از طرف شاگرد است. در این روش معمولاً معلم فعال و شاگرد پذیرنده و غیرفعال است. مراحل اجرایی این روش عبارت است از آمادگی برای سخنرانی، مقدمه، ارائه محتوا و جمع‌بندی و نتیجه‌گیری. در هر یک از این مراحل، مسائلی را باید مورد توجه قرارداد؛ مثلاً در مرحله آمادگی، سخنران باید از نظر تجهیزات و از لحاظ علمی و عاطفی کاملاً آماده باشد (سیف،1387).
در مقدمه سخنرانی ایجاد رابطه بین معلم و شاگرد، جلب توجه شاگردان، ایجاد انگیزش، استفاده از پیش سازمان دهنده و گرفتن پیش آزمون بسیار مهم است؛ زیرا زمینه لازم را برای شنیدن محتوای سخنرانی فراهم می‌کند. در مرحله ارائه متن و محتوای سخنرانی، سخنران باید به جامع بودن محتوا و سازمان‌دهی منطقی آن، رابطه جزء با کل، همبستگی تسلسلی مطالب، ایجاد رابطه بین هدف و محتوا و جلب توجه مستمر شاگردان در طول سخنرانی با به‌کارگیری محرک‌های مختلف فعالیت‌های جسمی و استفاده از طنز و پرسش و پاسخ–توجه داشته باشد. در جمع بندی سخنرانی، معلم حتی‌الامکان باید سعی کند از وجود شاگردان استفاده کند (حیدری
