طلبش را مطالبه کند (یعنی مبلغ تعهد شده‌ی سهام) باید مراتب را در روزنامه‌ی کثیرالانتشاری که آگهی‌های مربوط به شرکت در آن منتشر می‌گردد، آگهی کند و یک مهلت معقول به سهامدار داده شود تا تعهدش را ایفا کند و باقی مبلغ سهام را پرداخت کند.
با مصادره، سهام ممکن است دوباره به شخص دیگری فروخته شود و یا به همان سهامدار پیشین فروخته شود.
امکان فسخ تصمیم مصادره از سوی مدیران وجود دارد و این امکان فسخ، تا قبل از فروش مجدد وجود دارد. با توقیف سهام، شخص دیگر، سهامدار و عضو شرکت نیست و باید گواهینامه‌ی سهمش به شرکت واگذار شود. در صورتی که این شخص قبل از مصادره‌ی سهامش، تعهداتی نسبت به شرکت داشته باشد، مسئول ایفاء این تعهدات است.
اگر شرایط م 35 لایحه رعایت نشود، شرکت حق دارد، این سهام را از طریق بورس اوراق بهادار و یا مزایده به فروش برساند. همچنین توقیف ممکن است توسط طلبکار شخص سهامدار باشد و در صورت عدم ایفاء تعهد از سوی سهامدار، طلبکار می‌تواند سهام سهامدار را توقیف و در صورت عدم تادیه‌ی طلب، سهام را به خود اختصاص داده و سهامدار شرکت شود و یا آن را در بورس به فروش برساند و در صورت عدم امکان ارائه در بورس آنرا از طریق مزایده به فروش برساند.
توقیف طلب ممکن است از سوی اشخاص ثالث، خارج از شرکت نیز صورت گیرد. طلبکار سهامدار شرکت می‌تواند با حکم مقام قضایی سهام سهامدار را توقیف و آنرا در بورس یا خارج از بورس به مزایده گذاشته و استیفاء طلب کنند.
3-3-2-4- انتقال در نتیجه‌ی واگذاری سهام
در صورتی که سهامدار بخواهد عضویتش در شرکت را فسخ کند، می‌تواند سهام خود را به شرکت واگذار کند. این امر یعنی واگذاری سهام، در مواردی جایز است که مصادره جایز است. امکان واگذاری می‌تواند در اساسنامه پیش‌بینی شود. تفاوت مصادره و واگذاری اختیاری از سوی سهامدار، دراین است که مصادره قهری صورت می‌گیرد و از سوی شرکت انجام می‌شود، ولی واگذاری از سوی سهامدار و با اختیار خود او صورت می‌گیرد. مورد واگذاری باید از موارد اجازه داده شده در مصادره باشد و واگذاری غیر از این موارد، نیاز به حکم دادگاه دارد، زیرا ممکن است واگذاری منجر به کاهش سرمایه‌ی شرکت شود.
در صورتی که واگذاری به قصد فرار از تعهدات باشد، حتی اگر مدیران نیز این انتقال را اجازه دهند، این انتقال باطل است.
«واگذاری سهام در قانون تجارت ایران صراحتا پیش‌بینی نشده است و نویسندگان کتب حقوق تجارت هم به بررسی این مورد نپرداخته‌اند. اما باید این نکته را پذیرفت که سهامداران بتوانند، این موضوع را در اساسنامه‌ی شرکت پیش بینی نمایند که چنانچه سهامداری بخواهد سهام خود را به شرکت واگذار نماید، بتواند چنین کاری را انجام دهد. پس در صورتی که چنین موردی در اساسنامه‌ی شرکت پیش‌بینی شده باشد، مغایرتی با قوانین و مقررات مربوط به شرکت ندارد، چرا که سهامدار، این حق را خواهد داشت که هر موقع بخواهد به عضویت خود در شرکت خاتمه دهد، مگر در مواردی که چنین کاری در اساسنامه‌ی شرکت صراحتا ممنوع شده باشد».51
3-4- انتقال سهام در بورس اوراق بهادار
«بورس اوراق بهادار به معنای یک بازار متشکل و رسمی سرمایه که در آن خرید و فروش سهام شرکت‌ها یا اوراق قرضه‌ی دولتی یا موسسات معتبر خصوصی تحت ضوابط قوانینی و مقررات خاصی انجام می‌شود و مشخصه‌ی دوم بورس اوراق بهادار حمایت قانون از صاحبان پس اندازها و سرمایه‌های راکد و الزامات قانونی برای متقاضیان سرمایه است».52
انتقال سهام در بورس اوراق بهادار، با انتقال در خارج بورس متفاوت است. انتقال‌دهنده و انتقال‌گیرنده بر اساس سفارش یا دستوری که به کارگزار خود می‌دهد (به عنوان وکیل) اراده‌ی خویش را مبنی بر انتقال اعلام می‌کنند. سهام مورد معامله در بورس نیز مربوط به شرکت‌های سهامی است که با رعایت مقررات و ضوابط خاص در بورس پذیرفته شده‌اند. کارگزاران نیز مکلف به رعایت مقررات موجود در بورس هستند. انتقال سهام در بورس فقط مربوط به انتقال سهام شرکت‌های سهامی عام است.
3-4-1- سازوکار معاملات سهام در بورس
زمانی که سرمایه‌گذار تصمیم سرمایه‌گذاری در بورس و خرید و فروش سهام را گرفت باید به یکی از کارگزاران مراجعه و دستور خرید و یا فروش را به او بدهد.
کارگزاران، اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند و نقش آنها واسطه‌گری بین خریدار و فروشنده در بازار بورس است. وظیفه‌ی آنها، یافتن خریدار برای فروشنده و فروشنده برای خریدار می‌باشد و در واقع، عامل تطابق عرضه و تقاضا محسوب می‌شوند. کارگزاران طی تشریفات خاصی انتخاب می‌شوند و در کار خود صلاحیت، مهارت و دانش لازم را دارا می‌باشند.
در انتخاب کارگزار باید فاکتورهایی را در نظر داشت از جمله «قابلیت انجام سریع سفارش»، «داشتن اطلاعات مربوط و کافی»، «داشتن سیستم‌های داخلی مناسب»، «انجام به موقع سفارش»، «دادوستد سهام با مناسب‌ترین قیمت» و «نحوة ارائة خدمات».
کارگزار ممکن است شخص حقیقی یا حقوقی باشد.
کارگزاران در انجام معاملات، نمایندة خریدار یا فروشنده و دارای مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار هستند. همة کارگزاران موظف به رعایت قوانین و مقررات هستند.
با انتخاب کارگزار، سرمایه‌گذار باید سفارش خرید یا فروش را در فرم‌هایی که توسط سازمان بورس در اختیار کارگزاران قرار گرفته، تنظیم کند. در سفارش خرید، سرمایه‌گذار باید مبلغ خرید سهام مورد نظر را به حساب شرکت کارگزاری واریز کند و اگر سفارش، فروش باشد، سرمایه‌گذار علاوه بر سفارش فروش باید فرم دیگری به عنوان فرم وکالتنامه‌ی فروش تکمیل کند و در اختیار کارگزار قرار دهد. 53
3-4-1-1- دستور خرید و فروش سهام
هنگامی که شخص خریدار یا فروشنده کارگزاری را انتخاب نمود، به او یک وکالت‌نامه می‌دهد. او در این وکالت‌نامه به طور شخصی دستور خرید و فروش، تعویض و یا استقراض سهام را می‌دهد. فرم‌های سفارش خرید و فروش، رابطه‌ی حقوقی و قراردادی بین مشتری و کارگزار راتبیین می‌کند و تکمیل آنها باید با دقت صورت گیرد.
دستور خرید با روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد:
الف) آزاد: کارگزار در خرید از سوی خریدار وکالت دارد و می‌تواند هر نوع سهامی، به هر میزان و به هر قیمتی خریداری نماید. در این نوع سفارش، معامله با بهترین قیمت بازار صورت می‌گیرد و کارگزار در حالت خرید، سهام را به پایین‌ترین قیمت خریداری می‌کند. این شیوه‌ی دستور معمولا انعطاف عمل بیشتری برای کارگزار فراهم می‌کند و سرعت معامله را افزایش می‌دهد.
ب) سهام مشخص یا محدود: کارگزار باید سهام خاصی که از سوی خریدار مشخص شده به تعداد معین خریداری نماید، در اینجا انعطاف عمل کارگزار کم می‌شود.
ج) قیمت معین: کارگزار باید سهام مشخصی را به قیمت معین شده از سوی خریدار، خریداری نماید.
روش‌های دستور فروش سهام نیز به صورت‌های زیر انجام می‌شود:
الف) آزاد: یعنی فروش به هر قیمت (قیمت روز)، کارگزار سهام را به بالاترین قیمت به فروش میرساند،
ب) قیمت معین: یعنی فروش سهام به قیمت خاص و تعیین شده است.
کارگزار در صورتی حق فروش سهام را دارد که حداقل قیمت آن برابر با قیمت تعین شده از سوی فروشنده باشد.
3-4-1-2- اجرای سفارش سرمایه‌گذار
قبل از خرید و فروش اوراق بهادار (سهام)، نام سهامدار باید در «سامانة معاملاتی بورس اوراق بهادار» ثبت شود. برای ثبت نام سهامدار در سامانه، سهامدار باید به یکی از دفاتر کارگزاری مراجعه کند و کد معاملاتی دریافت کند.
کد معاملاتی شناسه‌ای 8 حرفی است که براساس مشخصات و اطلاعات فردی سرمایه‌گذار و به صورت ترکیبی از حرف (سه حرف اول فامیل) و عدد (یک عدد 5 رقمی) تعیین می‌شود. کد معاملاتی منحصر به فرد و هر سرمایه‌گذار دارای یک کد معاملاتی مخصوص به خود است. کد معاملاتی توسط کارگزار دریافت می‌شود. این کد فقط یک بار برای دادوستد در سامانة معاملاتی بورس اوراق بهادار تهران ثبت می‌شود و قابلیت استفاده در تمام دفاتر کارگزاری متعلق به بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران را دارد.
خرید و فروش سهام توسط کارگزار در سامانه‌ی معاملاتی بنام «پم» انجام می‌شود.
سامانة معاملاتی تحت مدیریت فناوری بورس تهران قرار دارد. عملیات مربوط به نگهداری اطلاعات سهام و نقل و انتقال سهام سهامداران توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویة وجوه انجام می‌شود. عملیات خرید و فروش توسط شرکت‌های کارگزاری مستقر در تهران یا شعبة آنها در شهرستان‌ها صورت می‌گیرد و دادوستد اوراق بهادار انجام می‌پذیرد.
سفارش خرید یا فروش سهام توسط کارگذار وارد سامانه‌ی معاملاتی کامپیوتری می‌شود.
براساس اولویت قیمت، سفارش خرید با بیشترین قیمت پیشنهادی در ابتدای صف خرید و سفارش فروش با کمترین قیمت پیشنهادی در ابتدای صف فروش قرار دارد. در صورتی که قیمت‌های پیشنهادی یکسان باشند، بر اساس اولویت زمان سفارشی که زودتر وارد سامانه‌ی معاملاتی شده دارای اولویت است و در ابتدای صف قرار می‌گیرد.
کارگزاران از ساعت 8:30 تا 18 می‌توانند دستورات خرید و فروش را وارد سیستم کنند و یا آنها را تغییر دهند یا حذف کنند. هر دستور خرید و فروش دارای مشخصه‌ی زمانی «باز» و یا «روز» است. اگر مشخصه را «روز» وارد کند، دستور نسبت به آن روز اعتبار دارد و در مشخصه‌ی زمانی «باز» تا زمانی که کارگزار دستور را حذف نکند، دستور معتبر است.
«اطلاعات مربوط به معاملات از جمله قیمت، ارزش و تعداد اوراق بهادار دادوستد شده از طریق تارنمای بورس تهران و همچنین نمایش‌گرهای موجود در تالار، به اطلاع سهامداران می‌رسد».
پس از انجام معامله، اطلاعات انجام دادوستد برای تسویه به «شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار» و کارگزار خریدار یا فروشنده ارسال می‌شود. علاوه براین، با انجام معامله فعالیت‌های پشتیبانی و نهایی معامله نیز انجام می‌شود که از آن جمله صدور اعلامیه‌های خرید و فروش و صدور گواهینامة نقل و انتقال سهام است.
در اعلامیة خرید و فروش، اطلاعات مربوط به معاملة سهام یک مشتری نشان داده می‌شود. این اعلامیه‌ها در سه نسخه تهیه می‌شوند. یک نسخه برای خریدار سهام، یک نسخه برای فروشندة سهام و یک نسخه برای شرکتی که سهام آن معامله شده است. اطلاعات این اعلامیه شامل کد شرکت (هر شرکت دارای نماد خاصی است که حاوی چند حرف است؛ اولین حرف، نماد صنعت یا گروهی که شرکت در قالب آن فعالیت می‌کند و سایر حروف تلخیصی از نام شرکت است)، تاریخ انجام معامله، مشخصات شناسنامه‌ای مشتری (به همراه کد معاملاتی او) و مشخصات معامله (اطلاعات مالی مربوط به معامله‌ی مشتری که شامل تعداد، نرخ معامله‌ی هر سهم، کل مبلغ معامله و کل وجوه قابل پرداخت خریدار و یا قابل دریافت فروشنده).
در صورتی که بجای سهم، حق تقدم آن معامله شود، حرف «ح» که نشان دهنده‌ی حق تقدم است در آخر نماد شرکت (کد شرکت) می‌آید.
علاوه بر اعلامیه، سیستم، گواهینامة موقت سهام جدید نیز صادر می‌کند و در اختیار خریداران و یا فروشندگانی که بخشی از سهام خود را فروخته‌اند قرار می‌دهد. در واقع برای فروشندگان، گواهینامة جدیدی برابر باقیماندة سهام این افراد صادر می‌شود. این گواهینامه قابلیت نقل و انتقال دارد و چهار روز کاری، پس از روز انجام معامله صادر می‌گردد و تا قبل از صدور آن شخص نمی‌تواند سهم خود را مجددا بفروشد.
ساعات انجام دادوستد معاملات اوراق بهادار در بورس تهران از شنبه تا چهارشنبة هر هفته از ساعت 9 تا 12 و در یک نشست معاملاتی و از طریق تالار معاملات در تهران و شهرستان‌ها انجام می‌شود. معاملات اوراق بهادار فقط از طریق سامانة معاملات بورس قابل انجام است و دارندگان اوراق بهادار نمی‌توانند خارج از سامانة معاملاتی اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار کنند.
با انجام معامله، تسویه حساب انجام می‌گیرد که آخرین مرحله از انجام معامله می‌باشد. زمان تسویه حساب بر حسب این که مشتری، خریدار باشد یا فروشنده متفاوت است. در حالتی که خریدار
