
پروردگارا ما رؤسا و بزرگتران خويش را اطاعت كرديم و ما را از راه به در كردند336
نفی حاکمیت غیر خدا
نفی اطاعت از کافران
از كافران اطاعت مكن
پس از كافران اطاعت مكن و با [الهام گرفتن از] قرآن با آنان به جهادى بزرگ بپرداز337
نفی حاکمیت غیر خداوند
زیانکاری نتیجه اطاعت از کافران
اى كسانى كه ايمان آوردهايد اگر از كسانى كه كفر ورزيدهاند اطاعت كنيد شما را از عقيدهتان بازمىگردانند و زيانكار خواهيد گشت
اى كسانى كه ايمان آوردهايد اگر از كسانى كه كفر ورزيدهاند اطاعت كنيد شما را از عقيدهتان بازمىگردانند و زيانكار خواهيد گشت338
نفی حاکمیت غیر خداوند
عذاب دردناک مجازات اطاعت نکردن از خداوند و پیامبر
و هر كس روى برتابد به عذابى دردناك معذبش مىدارد
و هر كس خدا و پيامبر او را فرمان برد وى را در باغهايى كه از زير [درختان] آن نهرهايى روان است درمىآورد و هر كس روى برتابد به عذابى دردناك معذبش مىدارد339
نفی حاکمیت غیر خداوند
کافر شدن نتیجه عدم اطاعت از خداوند و پیامبر
بگو خدا و پيامبر [او] را اطاعت كنيد پس اگر رويگردان شدند قطعا خداوند كافران را دوست ندارد
بگو خدا و پيامبر [او] را اطاعت كنيد پس اگر رويگردان شدند قطعا خداوند كافران را دوست ندارد340
4-5-2- کد گذاری محوری
پس از انجام كدگذاري باز، در مرحله كدگذاري محوري، مفاهيم مشابه و همجنس از نظر معنايي در قالب مقولات عمده طبقه بندي ميشوند. اين مقولات از سطح بالاتري از انتزاع برخوردارند و دومين مرحله در جهت«رويش نظريه» هستند. در جدول شماره دو، اين مقولات عمده و مؤلفه هاي تشكيل دهنده آنها آورده شده است.
جدول شماره 2 (کد گذاری محوری)
مؤلفه ها
کد محوری
حقیقت آشکار؛ مسجود همه موجودات؛ ستوده و بزرگوار؛ فرمانروای مطلق؛ کامل و بی نیاز؛ لزوم بزرگداشت خداوند؛ مسجود همة موجودات؛ معبود در آسمان و زمین؛ معبود ملائکه؛ معبود همه موجودات؛ مورد تسبیح فرشتگان؛ مورد تسبیح همة موجودات؛ نور آسمان و زمین؛ پروردگار والا؛ والای بزرگ؛ یکتا بودن؛ یگانه قهار؛ شکوهمند و بزرگوار
عظمت خداوند
احاطه داشتن خداوند بر همة اشیاء؛ احاطه علمی خداوند بر هر چیزی؛ آفریننده هستی؛ بر هر چیزی نگهبان؛ بردبار و آمرزنده؛ بزرگ و بلند مرتبه؛ بلند مرتبه و حکیم؛ بهترین روزی دهندگان؛ بهترین نگهبان؛ بی نیاز کننده و سرمایه بخش؛ بی نیاز و رحمتگر؛ بی نیاز و ستوده؛ پایان ناپذیر بودن کلمات الهی؛ پروردگار عرش بزرگ؛ توانا بودن خداوند؛ حیات بخش و میراننده؛ خالق انسان؛ خالق آسمانها و زمین؛ خالق بودن؛ خالق دانا؛ خالق هستی؛ خالق همة اشیاء؛ خالق همة موجودات؛ آفریننده جفت(نر و ماده) از هر چیزی؛ جابجا کنندة شب و روز؛ فرود آورنده باران از آسمان؛ دارای بخشش عظیم؛ دانا و بردبار؛ دانای آگاه؛ دانای توانا؛ دانای حکیم؛ دانای رازهای نهانی؛ دانای قدرتمند؛ دانای مطلق؛ در کمال استواری آفریدن اشیاء؛ دشوار نبودن خلق کردن برای خداوند؛ دمیدن روح در انسان و دادن ابزار شناخت به او؛ رام کنندة خورشید و ماه؛ روشنی بخش قرار دادن ماه و خورشید؛ زنده و برپادارنده؛ سریع الحساب؛ سخت نبودن خلق کردن جدید برای خداوند؛ سرعت اجرای امر پروردگار؛ سرعت خداوند در آفرینش و برانگیختن انسان؛ شکست ناپذیر ارجمند؛ شکست ناپذیر حکیم؛ شکست ناپذیر دانا؛ شکست ناپذیر مهربان؛ شکست ناپذیر آمرزنده؛ شکست ناپذیر و بخشنده؛ شکست ناپذیر نیرومند؛ شکست ناپذیز بخشنده؛ دارای علم مطلق؛ فرمانروایی بر جهان آخرت؛ فرمانروای آسمانها و زمین؛ فرمانروایی بر جهان آخرت؛ قدرت خداوند بر خنداندن و گرياندن؛ قدرت خداوند بر مجازات؛ قدرت خداوند بر آفرینش و بازگرداندن خلقت؛ قدرت خداوند بر پاداش؛ قرار دادن شب برای استراحت؛ قدرت خداوند بر مجازات و پاداش؛ قدرت غیر قابل توصیف خداوند؛ قدرت مطلق خداوند؛ گستراننده زمین؛ گشایشگر حکیم؛ لطیف و آگاه؛ مالک آنچه در آسمانها و زمین؛ مالک جهان هستی؛ مالک دنیا و آخرت؛ مالک گنجینه های آسمان و زمین؛ مالکیت او بر مخلوقات؛ نگهدارنده آسمان و زمین؛ نیرومند و شکست ناپذیر؛ یگانه معبود زنده؛ قرار دادن محبت و مودت میان زوجین؛ قرارگاه ساختن زمین؛ نزدیک و اجابت کننده؛ گشایشگر و دانا؛ قرار دهنده شب و روز؛ لطیف و آگاه؛ مراقب هر چیزی
قدرت خداوند
4-5-2-1 مقبولیت ناظران و حاکمان
قرآن کریم با بیان عظمت، قدرت و علم مطلق خداوند، حاکمیت بر انسانها را مخصو ص خداوند می داند. خداوند نز می تواند این حق را به افراد شایسته ای که خود انتخاب می کند، واگذار نماید. بنا بر این پذیرش درخواست و اوامر خداوند و پیامبر را لازم می شمارد. شناخت دقیق انسانها از خداوند، و مقبولیت حاکمیت او و پیامبر(ص) به همراه آگاهی از نظارت کامل او بر کنش های انسان و قدرت او بر پاداش همنوایان و مجازات کجروان، سبب کنترل کجروی و بازگرداندن کجرو از کجروی بعد وقوع آن می شود.
نمودار شماره 4: مقبولیت ناظران و حاکمان
نتایج
مؤلفه ها
زمینه ها
کنترل کجروی
بازگرداندن کجرو از کجروی
عظمت خداوند
قدرت خداوند
مقبولیت ناظران و حاکمان
4-6- تنبیه کجروان
در مراجعه به همة آیات قرآن کریم، برای آگاهی از دیدگاه قرآن در بارة تنبیه کجروان در دنیا و آخرت توسط خداوند، مجموعة «آیات مرتبط با این عناوین»، استخراج و بررسی شد؛ در نهايت مجموعة این آیات، مطالعه و كدگذاري شد و برای مجموع این مفاهیم، عنوان گزینشی «تنبیه کجروان» انتخاب گردید. نتایج را میتوان در سه مرحلة کدگذاری به شرح ذیل تجزیه و تحلیل کرد:
4-6-1- کدگذاری اولیه:
از بررسي دادهها در مرحله كدگذاري اوليه يا كدگذاري باز، با استفاده از 525 آیة قرآن، تعداد 64 مفهوم به دست آمد. اين مفاهيم بيانگر ديدگاه قرآن در رابطه با «کنترل مابعدالطبیعی» است. نتايج كدگذاري اولیه (باز) در جدول شماره يك ارائه شده است.
جدول شماره 1(کد گذاری اولیه: تنبیه کجروان)
سوره و آیه
کد اولیه
ویرایش 1
متن اصلی
البقرة /10
افزایش کوری باطن
خداوند بیماری کوری باطن منافقان را افزایش می دهد
در دلهایشان مرضی است و خدا بر مرضشان افزود و به [سزای] آنچه به دروغ میگفتند، عذابی دردناک [در پیش] خواهند داشت.
ابراهيم/27
افزایش گمراهی
افزایش گمراهی کیفر ظالمان
خدا کسانی را که ایمان آوردهاند، در زندگی دنیا و در آخرت با سخن استوار ثابت میگرداند، و ستمگران را بیراه میگذارد، و خدا هر چه بخواهد انجام میدهد.
الانعام/125
بی ارزش شدن در دنیا
پلید شدن اشخاص بی ایمان در دنیا
پس کسی را که خدا بخواهد هدایت نماید، دلش را به پذیرش اسلام میگشاید و هر که را بخواهد گمراه کند، دلش را سخت تنگ میگرداند چنان که گویی به زحمت در آسمان بالا میرود. این گونه، خدا پلیدی را بر کسانی که ایمان نمیآورند قرار میدهد
المؤمنون/108
بی ارزش شدن در قیامت
عدم پذیرش تقاضای تکذیب کننده گان آیات خداوند و برخورد با آنان با بدترین نوع خطاب
میفرماید: « [بروید]در آن گم شوید و با من سخن مگویید.
البقرة/217
تباهی اعمال (23مورد)
تباهی اعمال کافران
… و کسانی از شما که از دین خود برگردند و در حال کفر بمیرند، آنان کردارهایشان در دنیا و آخرت تباه میشود، و ایشان اهل آتشند و در آن ماندگار خواهند بود.
الزمر/13
ترس از تنبیه در قیامت عامل بازدارنده
خوف و هراس از قیامت عامل بازدارنده از کجروی
بگو: «من اگر به پروردگارم عصیان ورزم، از عذاب روزی هولناک میترسم.
الاعراف/133
تنبیه با طوفان و ملخ و کنه و غوک
فرستادن طوفان، ملخ، غوک و خون برای مجازات قوم فرعون
پس بر آنان طوفان و ملخ و کَنَه ریز و غوکها و خون را به صورت نشانههایی آشکار فرستادیم و باز سرکشی کردند و گروهی بدکار بودند.
الاعراف/182
تنبیه تدریجی غیر قابل فهم برای کجروان(4)
گریبان تکذیب کننده گان آیات خداوند از جایی که نمی دانند گرفته می شود
و کسانی که آیات ما را تکذیب کردند، به تدریج، از جایی که نمیدانند گریبانشان را خواهیم گرفت.
البقرة/81
تهدید به آتش جهنم (72 مورد)
اهل آتش بودن گنهکاران
آرى، کسی که بدی به دست آورد، و گناهش او را در میان گیرد، پس چنین کسانی اهل آتشند، و در آن ماندگار خواهند بود.
آلعمران/180
تهدید به تجسم اعمال بد در قیامت (2)
آنچه که به آن بخل ورزیدهاند، روز قیامت طوق گردنشان میشود
و کسانی که به آنچه خدا از فضل خود به آنان عطا کرده، بخل میورزند، هرگز تصور نکنند که آن [بخل] برای آنان خوب است، بلکه برایشان بد است. به زودی آنچه که به آن بخل ورزیدهاند، روز قیامت طوق گردنشان میشود. میراث آسمانها و زمین از آنِ خداست، و خدا به آنچه میکنید آگاه است.
البقرة/7
تهدید به تنبیه بزرگ (3)
عذاب بزرگ مجازات کافران
خداوند بر دلهای آنان، و بر شنوایی ایشان مُهر نهاده و بر دیدگانشان پردهای است و آنان را عذابی بزرگ است.
البقرة/10
تهدید به تنبیه دردناک (3)
عذاب دردناک مجازات منافقان
در دلهایشان مرضی است و خدا بر مرضشان افزود و به [سزای] آنچه به دروغ میگفتند، عذابی دردناک [در پیش] خواهند داشت.
هود/58
تهدید به تنبیه سخت در دنیا
عذاب سخت در دنیا
و چون فرمان ما دررسید، هود و کسانی را که با او گرویده بودند، به رحمتی از جانب خود نجات بخشیدیم و آنان را از عذابی سخت رهانیدیم.
البقرة/196
تهدید به تنبیه شدید
خداوند سختکیفر است
… و از خدا بترسید، و بدانید که خدا سختکیفر است.
محمّد/27
تهدید به سختی جان دادن (5)
ملائکه هنگام ستادن جان برچهره و پشت برخی تازیانه می زنند
پس چگونه [تاب میآورند] وقتی که فرشتگان [عذاب]، جانشان را میستانند و بر چهره و پشت آنان تازیانه مینوازند؟
الزمر/54
تهدید به عذاب آخرت
لزوم بازگشت به خداوند قبل از مجازات
و پیش از آنکه شما را عذاب دررسد، و دیگر یاری نشوید، به سوی پروردگارتان بازگردید، و تسلیم او شوید.
البقرة/48
تهدید به عذاب در آخرت
ترس از مجازات در جهان دیگر
و بترسید از روزی که هیچ کس چیزی [از عذاب خدا] را از کسی دفع نمیکند و نه از او شفاعتی پذیرفته، و نه به جای وی بدلی گرفته میشود و نه یاری خواهند شد
غافر/28
تهدید به مجازات
هشدار مستمر در باره گرفتار شدن به عذاب
و مردی مؤمن از خاندان فرعون که ایمان خود را نهان میداشت، گفت: «آیا مردی را میکشید که میگوید: پروردگار من خداست؟ و مسلّماً برای شما از جانب پروردگارتان دلایل آشکاری آورده، و اگر دروغگو باشد دروغش به زیان اوست، و اگر راستگو باشد برخی از آنچه به شما وعده میدهد به شما خواهد رسید، چرا که خدا کسی را که افراطکار دروغزن باشد هدایت نمیکند.
غافر/52
تهدید به مجازات غیر قابل جبران
بی فایده بودن پوزش طلبی برای ظالمان در قیامت
[همان] روزی که ستمگران را پوزشطلبیشان سود نمیدهد، و برای آنان لعنت است، و برایشان بدفرجامىِ آن سرای است.
البقرة/48
تهدید به مجازات غیر قابل جبران در قیامت
عدم پذیرش واسطه برای حذف مجازات کجروان در قیامت
و بترسید از روزی که هیچ کس چیزی [از عذاب خدا] را از کسی دفع نمیکند و نه از او شفاعتی پذیرفته، و نه به جای وی بدلی گرفته میشود و نه یاری خواهند شد.
الزمر/51
تهدید به نتایج سخت اعمال بد
رسیدن نتایج سوء اعمال به گنهکاران
تا [آنکه] کیفر آنچه مرتکب شده بودند، بدیشان رسید و کسانی از این [گروه] که ستم کردهاند، به زودی نتایج سوء آنچه مرتکب شدهاند، بدیشان خواهد رسید و آنان درماندهکننده [ما] نیستند.
الانعام/6
حذف کجروان از جامعه (58 مورد)
هلاکت و نابودی گنهکاران
آیا ندیدهاند که پیش از آنان چه بسیار امّتها را هلاک کردیم؟ [امّتهایی که] در زمین به آنان امکاناتی دادیم که برای شما آن امکانات را فراهم نکردهایم، و [بارانهای] آسمان را پی در پی بر آنان فرو فرستادیم، و رودبارها از زیر [شهرهای] آنان روان ساختیم. پس ایشان را به [سزای] گناهانشان هلاک کردیم، و پس از آنان نسلهای دیگری پدید آوردیم.
الاعراف/130
دچار شدن به خشکسالی و کمبود محصولات (3)
دچار
