سیستماتیک همچنان باقی می‌ماند. شاخص بتا شاخصی برای اندازه گیری همنوایی حرکت یک شرکت با حرکت کل بازار و یا شاخصی برای اندازه گیری ریسک سیتماتیک است.
2-3-2-3- روش‌های اندازه‌گیری ریسک
ریسک عبارت است از احتمال نوسانات آتی نرخ بازدهی. شاخص‌های مختلفی برای تبیین نوسانات مورد استفاده قرار می‌گیرد که بعضی از مهم‌ترین آنها بدین صورت هستند:
دامنه تغییرات
متوسط انحراف خطی (متوسط قدر مطلق انحرافات)
واریانس (متوسط مجذور انحرافات)
انحراف معیار
نیم‌واریانس
نیم انحراف معیار
شاخص بتا
دارایی‌درخطر(VaR)
2-3-2-4- جستارهای وابسته
ریسک اعتباری
ریسک عملیاتی
ریسک بازار
ریسک قانونی
از یک منظر ریسک را می توان به دو گروه ریسک های مالی و ریسک های غیر مالی تقسیم نمود. ریسک های مالی به طور مستقیم بر سودآوری شرکت ها اثر می گذارند و می توانند حتی شرکتی را از پای درآورند، تغییرات قیمت مالی باعث بروز ریسک مالی می گردد. ریسک های غیر مالی هرچند به صورت مستقیم بر بخش مالی شرکت موثر نیستند اما بر ریسک های مالی تاثیر زیادی دارند، بدین معنی که یک ریسک غیر مالی در نهایت باعث تغییرات در متغیرهای مالی می گردد و به یک ریسک مالی مبدل می شود.
ریسک های مالی شامل:
· ریسک نرخ ارز
· ریسک نرخ سود
· ریسک نکول
· ریسک نقدینگی
· ریسک تغییرات سطح عمومی قیمت ها
· ریسک بازار
· ریسک سرمایه گذاری مجدد
ریسک های غیر مالی شامل:
· ریسک مدیریت
· ریسک سیاسی
· ریسک صنعت
· ریسک عملیاتی
· ریسک قوانین و مقررات
· ریسک نیروی انسانی
از دیدگاه دیگر می توان کل ریسک بازار را به دو دسته تقسیم نمود: ریسک سیستماتیک72 و ریسک غیر سیستماتیک73
ریسک سیستماتیک74 : آن قسمت از ریسک می باشد که به شرایط عمومی بازار مربوط است و تعداد زیادی از دارایی ها را تحت تأثیر قرار می دهد. تغییر نرخ بهره، نرخ برابری پول ملی در مقابل اسعار خارجی، نرخ تورم، سیاست های پولی و مالی، شرایط سیاسی و غیره از منابع ریسک سیستماتیک می باشند. در این نوع ریسک، تغییرات متغیرهای کلان اقتصادی کل بازار را تحت تأثیر قرار می دهد. ریسک های سیستماتیک عبارتند از:
•ریسک نرخ بهره
•ریسک تورم
•ریسک نرخ ارز
•ریسک نقدینگی
•ریسک های اجتماعی-سیاسی
ریسک غیرسیستماتیک: منحصر به یک دارایی می باشد. این میزان از ریسک مختص یک شرکت یا یک صنعت می باشد و ناشی از عوامل و پدیده هایی مانند اعتصابات کارگری، عملکرد مدیریت، رقابت تبلیغاتی، تغییر در سلیقه مصرف کنندگان و غیره می باشد. راهکار حمایت در برابر این ریسک ها، تنوع سازی در سبد دارایی می باشد. ریسک های غیرسیستماتیک عبارتند از:
•ریسک اعتباری
•ریسک مدیریتی
بطور خلاصه كل ريسك بازار را مي‌توان به دو دسته كلي ريسك سيستماتيك و ريسك غير سيستماتيك تقسيم نمود ريسك غير سيستماتيك ريسكي است كه ناشي از خصوصيات خاص شركت از جمله نوع محصول ساختار سرمايه سهامداران عمده و غيره مي‌باشد. ريسك سيستماتيك ناشي از تحولات كلي بازار و اقتصاد بوده و تنها مختص به شركت خاصي نمي‌باشد به ديگر بيان ريسك سيستماتيك در اثر حركتهاي كلي بازار به وجود مي‌آيد. طبق نظريه‌هاي پرتفوليو يا بر گونه سازي سبد سهام مي‌توان ريسك غير سيستماتيك را از ميان برد وليكن ريسك سيستماتيك همچنان باقي مي‌ماند. شاخص بتا شاخصي براي اندازه گيري همنوايي حركت يك شركت با حركت كلي بازار و يا شاخصي براي اندازه گيري ريسك سيستماتيك است . ريسك عبارت است از احتمال نوسانات آتينرخ بازدهي، شاخص‌هاي مختلفي براي تبيين نوسانات مورد ا ستفاده قرار مي‌گيرد كه بعضي از مهم‌ترين آنه بدين صورت هستند. ـ دامنه تغييرات ـ متوسط انحراف خطي (متوسط قدر مطلق انحرافات) ـ واريانس (متوسط مجذور انحرافات) ـ انحراف معيار ـ نيم واريانس ـ نيم انحرافي معيار ـ شاخص بتا ـ دارايي در خطر.
2-3-2-5-كاهش ريسك
نكته قابل ذكر اينست كه چگونه ريسك را كم كنيم و آيا ريسك قابل كاهش هست يا خير؟ طبقتئوري پورتفوليو بخشي از ريسك را مي‌توان از طريق تنوع‌گرايي حذف نمود و مزيت پورتفوليو نيز در كاهش ريسك سرمايه‌گذاري مي‌باشد.با در نظر گرفتن مزاياي ناشي از تنوع‌گرايي، متاسفانه نمي‌توان كل ريسك سرمايه‌گذاري را از بين برد، به اين دليل كه اوراق بهادار داراي ريسك سيتماتيك مي‌باشند، (ريسكي كه نمي‌توان از طريق تنوع‌گرايي حذف نمود). در حالت كلي دو نوع ريسك وجود دارد:
1) ريسك سيستماتيك
بنابراين :
ريسك غير سيستماتيك + ريسك سيستماتيك = ريسك كل
ريسك غير‌سيستماتيك فقط منحصر به يك دارايي مي‌باشد براي اينكه آن ريسك در ارتباط با بخشي از بازده يك دارايي مي‌باشد. اين ميزان از ريسك مختص يك شركت يا يك صنعت مي‌باشد و ناشي از عوامل و پديده‌هائي مانند اعتصابات كارگري، عملكرد مديريت، رقابت تبليغاتي، تغيير در سليقه مصرف‌كنندگان و غيره مي‌باشد. ريسك سيستمايتك آن قسمت از ريسك مي‌باشد كه به شرايط عمومي بازار مربوط است.
تغييرات متغيرهاي كلان اقتصادي از منابع اصلي ريسك سيستماتيك مي‌باشد كه دراين قسمت به بخشي از آن اشاره خواهد شد.
2-3-2- منابع اصلی ریسک سیستماتیک:
2-3-2-1- ريسك نرخ بهره
ريسك نرخ بهره بعنوان تغيير‌پذيري بالقوه در بازده كه ناشي از تغييرات نرخ بهره بازار است تعريف مي‌شود. ارزش هر سرمايه‌گذاري به ميزان سود و عايدات آن و همچنين نرخي كه براي محاسبه ارزش فعلي آن بكار مي‌بريم بستگي دارد. يكي از عوامل تعيين‌كننده نرخ تنزيل، نرخ بهره است كه اگر هزينه بهره افزايش يابد به تبع آن نرخ تنزيل نيز افزايش مي‌يابد و در نتيجه ارزش فعلي سرمايه‌گذاري كاهش مي‌يابد.
2-3-2-2-ريسك تورم
ريسك تورم به عدم اطمينان نسبت به سطح نرخ تورم در سالهاي آينده اطلاق مي‌گردد. ريسك تورم به عبارت ديگر به انحراف نرخ تورم واقعي مورد انتظار بستگي دارد. سرمايه‌گذاران قبل از اقدام به سرمايه‌گذاري نرخ تورم در آينده را پيش بيني مي‌كنند و آن را به نرخ بازده مورد توقع خود اضافه مي‌كنند، در نتيجه در موقع ارزيابي عايدات آتي سرمايه‌گذاري آن را با يك نرخ تنزيل به ارزش فعلي سرمايه‌گذاري تبديل مي‌كنند.
افزايش در نزخ تنزيل باعث كاهش ارزش فعلي مي‌گردد. اگر نرخ تورم واقعي بيشتر از نرخ تورم مورد انتظار باشد. نرخ بازده واقعي كه به سرمايه‌گذاران بدست مي‌آورند از نرخ بازده مورد انتظار آنها كمتر خواهد بود. همانطور كه گفته شد، ريسك تورم به قابل تغيير بودن يك سرمايه‌گذاري اشاره دارد. اقتصاددانان نرخ تورم را از طريق شاخص قيمت محاسبه مي‌كنند و شاخص قيمت كالاي مصرفي بهترين وسيله براي تعيين نرخ تورم است. وقتي مي‌خواهيم نرخ بازده مورد توقع را محاسبه كنيم، بايد تاثير تورم را نيز در آن به حساب آورد در اين صورت تاثير نرخ تورم بر بازده مورد انتظار يك دارايي سرمايه‌اي، مانند تغيير نرخ بهره كه در قسمت قبل اشاره شد، خواهد بود.
2-3-3-3- ريسك كشور
ريسك كشور يا ريسك سياسي به ثبات يك كشور از ابعاد اقتصادي و سياسي مربوط مي‌شود. اين نوع ريسك در كشورهايي كه از ثبات سياسي و اقتصادي بالايي برخوردارند، پائين است.
2-3- 3-3-ريسك بازار
تعجب‌آور نيست وقتي كه مشاهده مي‌شود، قيمت سهام يك شركت عليرغم افزايش درآمد آن نسبت به دوره قبل، كاهش يابد. قيمت يك سهم ممكن است در يك زمان كوتاه بطور شديدي با وجود درآمد ثابت نوسان داشته باشد. عوامل اين پديده متفاوت مي‌باشد. اما اغلب بخاطر نگرش‌هايي كه سرمايه‌گذاران نسبت به كل اوراق بهادار يا قسمتي از آنها پيدا مي‌كنند مي‌باشد. تغيير‌پذيري در بازده اوراق كه ناشي از انتظارات سرمايه‌گذاران است، ريسك بازار نام دارد. ريسك بازار بعلت عكس‌العمل‌هاي گوناگون سرمايه‌گذاران به حوادث قابل رويت و غير قابل رويت مي‌باشند. اگر سرمايه‌گذاران انتظار داشته باشند كه در آينده وضعيت يك صنعت بهبود مي‌يابد، اين احساس و انتظار بر حسب افزايش قيمت سهام شركت‌هاي موجود از آن صنعت مي‌باشد. سرمايه‌گذاران معمولاً نگرش‌هاي خود را از طريق انتظاراتي كه از حوادث سياسي، اجتماعي يا اقتصادي دارند، بدست مي‌آورند.
2-3-3-4-ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک:
یکی از سئوالاتی که ممکن است در ذهن تداعی شود این است که ، منظور از عبارت پورتفوی در بورس چیست؟پورتفوی یا پورتفوی یو به سبد سرمایه گذاری گفته می شود که به عنوان راهکار برای کاهش ریسک مورد استفاده قرار می گیرد .
ریسک عامل بسیار مهمی در میزان موفقیت و یا ناکامی افراد در بازار بورس است .اما در بازار بورس برای هر میزان ریسک پذیری سهمی وجود دارد و فعالیتی متصور است .آیا ما فقط با یک نوع ریسک روبه رو هستیم ؟ به عبارت دیگر آیا ریسک فقط یک ماهیت و یک نوع دارد ؟ مطالعات نشان می دهد که حداقل ما در این زمینه،یعنی حوزه فعالیت اقتصادی با دو نوع ریسک مواجه هستیم یا به بیان دیگر در صورتی که ریسک را احتمال ازدست دادن تمام یاقسمتی ازسود ویااصل سرمایه وبه عبارتی نوسان بازده سرمایه گذاری بدانیم ،میتوان آنرا به دو دسته طبقه بندی نمودکه عبارتند از:
1- ریسک اجتناب پذیر 2- ریسک اجتناب ناپذیر
2-3-3-5 -ریسک اجتناب پذیر یا ریسک غیر سیستماتیک:
ریسکی است که می توان از وقوع آن پیشگیری کرد . این ریسک معمولا درون گرا است و به خود شرکت عرضه کننده سهم در بازار مربوط می شود و این ریسک زاییده مولفه هایی از قبیل ضعف مدیریت،نوع ماشین الات،سخت افزار،نرم افزار،قدیمی و جدید بودن، کارابودن و یا نبودن،همچنین به نوع رفتار سهامداران در آن شرکت و از طرفی نوع محصولی که تولید می شود ، قدرت رقابت پذیری شرکت ارائه کننده سهم در بازار با شرکت های همطراز خودش می باشد .
تغییر پذیری در بازده کلاوراق بهادارکه به تغییر پذیری کل بازارارتباطی نداشته باشد، ریسک غیر سیستماتیک نامدارد . ریسک غیرسیستماتیک ریسکی است. که ناشی از خصوصیات ویژه وانحصاری شرکت است و از جمله این ویژگی ها عبارتنداز نوع محصول تولیدی ساختار سرمایه ،ترکیب سهامداری به ویژه سهامداران عمده شرکت بوده ویکی ازراه های مقابله با ریسک سیستماتیک ایجاد تنوع در سبدسهام است.
اینها مولفه هایی هستند که باعث می شود یک شرکت موفق شود و شرکت کاملا مشابه آن موفق نشود به دلیل برخی از تفاوت ها و مولفه های بالا که گفته شد . اما این ریسک قابل اجتناب است،یعنی با تغییر مدیریت و یا اصلاح روش های مدیریتی با تغییر نوع رفتار سهامداران،یا تعویض ماشین آلات ،نو کردن تجهیزات و خیلی مسائل دیگر که می توان این ریسک را به حداقل رساند .
اما یک نوع ریسک دیگر هم داریم و آن ، ریسک اجتناب ناپذیر است .
2-3-3-6-ریسک اجتناب ناپذیر یا ریسک سیستماتیک ؛
نوعی از ریسک است که گاه باعث سقوط های ناگهانی در ارزش سهم یک شرکت می شود وبسیار مشهود است .این ریسک به عوامل بیرونی شرکت مربوط می شود .یعنی میزان تورم در اقتصاد جامعه یک کشور ،نرخ ارز در بازار ، مولفه هایی از قبیل سیاست های کلان اقتصادی کشور و حتی رفتارهای سیاسی حکومت ها در یک جامعه می تواند بر بورس تأثیر گذار باشد. روابط، مناسبات،معادلات و خیلی عوامل دیگر که ربطی به مدیر شرکت،سهامدار و تولید ندارد. این ریسک ها معمولا غیر قابل اجتناب هستند و نمی توان از وقوع آنها جلوگیری کرد وقتی که به بازار بورس رفته و قصد خرید سهم را داشته باشیم ، با این تفکیک و شفافیت دو نوع ریسک چه باید بکنیم ؟
تغییر پذیری در بازده کلاوراق بهادارکه مستقیما تغییر و تحولات کلی دربازار با اقتصاد عمومی مرتبط است، ریسک سیستماتیک نامدارد. تقریبا تمامی اوراق بهادار تاحدودی ازریسک سیستماتیک برخودار می باشند، برای اینکه ریسک سیستماتیک مستقیما دربرگیرنده ریسکهای نوسان نرخ بهره وتورم است. این قسمت از ریسک غیرقابل اجتناب است برای اینکه ربطی به نحوه عملکرد سرمایه گذاری وایجاد تنوع درسهام ندارد.
