تحقیق درمورد گردشگری فرهنگی، صنعت گردشگری، محل سکونت، جامعه آماری

ه گردشگری سلامت ضروری می دانند.
1-8 روش شناسی تحقیق
1-8-1 روش تحقیق
با توجه به موضوع تحقیق و جدید بودن مبحث گردشگری درمانی هدف اولیه شناخت و معرفی توریسم درمانی و سپس ارایه راهکارهای توسعه این شاخه از گردشگری می باشد پس تحقیق از نظر هدف از نوع کاربردی- توسعه ای و از نظر ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی می باشد.
1-8-2 روش و ابزار جمع آوری اطلاعات
در تحقیق حاضر جهت دستیابی به شاخصها در زمینه توریسم درمانی و تدوین مبانی نظری تحقیق، از مطالعه کتابخانه ای استفاده شده و جهت شناسایی موانع و ارایه راهکارهای توسعه ای به جمع آوری داده ها به صورت میدانی از طریق تهیه و توزیع پرسشنامه بین کارشناسان و متخصصان ذیربط پرداخته شده است.
1-8-3 جامعه آماری تحقیق
جامعه آماری این تحقیق شامل گروههای زیر می باشد :
1- مدیران و کارشناسان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
2- مدیران و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری
3- دفاتر خدمات مسافرتی وتورگردانهای فعال در حوزه گردشگری سلامت
4- بخش خصوصی فعال در مراکز ارایه خدمات درمانی به گردشگران
1-8-4 روش انتخاب جامعه نمونه آماری
در این تحقیق برای انتخاب جامعه نمونه آماری به دلیل اینکه موضوع تحقیق نیاز به نظرات کارشناسی و تخصصی دارد لذا افراد تشکیل دهنده جامعه آماری متشکل از مدیران و کارشناسان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مدیران و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری و بخش خصوصی فعال در توریسم درمانی انتخاب گردیدند.
1-8-5 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
پس از جمع آوری داده های نمونه حاصل از اجرای پرسش نامه با استفاده از روش های آماری و در صورت نیاز استفاده از روش های بصری از جمله ابزار و شیوه هایی چون ترسیم و تنظیم جداول و نمودارها، عملیات آماری مناسب بر روی آنها انجام و بدین ترتیب به فرضیات تحقیق پاسخ داده می شود.
1-9 محدودیت های تحقیق
1- نبود نظام مناسب اطلاعاتی در این خصوص در کشور
2- مشکلات جلب همکاری عناصر مطلع
3- محدودیت منابع علمی در این خصوص به زبان فارسی و انگلیسی
4- مشکلات دستیابی به اندک مطالعات انجام شده در خارج از کشور

2-1 مقدمه
این فصل از تحقیق به بررسی ادبیات و مبانی نظری تحقیق می پردازد. برای سهولت جمع بندی و نتیجه گیری مطالب این فصل در چهار قسمت ارایه گردیده است. قسمت اول به بررسی گردشگری، تعریف، مفاهیم و اشکال مختلف آن می پردازد. در قسمت دوم به بررسی و تعریف توریسم درمانی و انواع آن و همچنین به بیان تاریخچه و بخش بندیهای این نوع از گردشگری پرداخته می شود. در قسمت سوم وضعیت توریسم درمانی در دنیا، عوامل موثر در توریسم درمانی، موانع موجود و فعالیتهای صورت گرفته در تعدادی از کشورهای پیشتاز در این عرصه در دنیا شرح داده می شود. در قسمت پایانی فصل به توریسم درمانی در ایران پرداخته شده و مواردی از جمله جایگاه و مزیتها، فرصتها و تهدیدها و چالش ها و موانع کلی این صنعت در ایران بیان می گردند.
2-2 گردشگری
2-2-1 مفاهیم و تعاریف گردشگری
یکی از قدیمی ترین تعاریفی که از گردشگری ارایه شده، مربوط است به وهاب(1971) که به نقل از ادموند پیکارد، استاد گردشگری، آن را اینگونه تعریف میکند:
” کارکرد گردشگری آن است که وجوه و ارز را از منابع خارجی به درون کشور وارد کنند. فایده آن این است که هزینه های گردشگری بر روی بخش های مختلف اقتصاد و به ویژه هتلداری موثر است”.
همانطور که ملاحظه می شود این تعریف از حوزه های خارج از خود صنعت گردشگری بنا بر شرایط زمانی تعریف شده و رنگ و بویی کاملا اقتصادی دارد. همچنین بیشتر از آن که به چیستی گردشگری بپردازد به کاربرد آن اشاره دارد.
این تعاریف اولیه گردشگری بینش کمی را در خصوص ماهیت گردشگری و یا میزان و دلیل سفر افراد به ما ارایه می دهد. امروزه تعاریف دقیق تر و جامع تری از گردشگری و گردشگر موجود است.
مقدار و تنوع تعاریف ارایه شده از گردشگری را نباید صرفا ناشی از اختلاف سلیقه نویسندگان دانست بلکه ماهیت پیچیده و چند بعدی و میان رشته ای بودن گردشگری منشاء بسیاری از اختلاف نظرهاست.
در قانون “توسعه صنعت گردشگری” مصوب مجلس شورای اسلامی ایران چنین آمده است : منظور از ایرانگردی و جهانگردی هر نوع مسافرت انفرادی یا گروهی است که بیش از 24 ساعت بوده و به منظور کسب و کار نباشد. سازمان جهانگردی، گردشگری را این گونه تعریف کرده است : تمام مسافرت هایی که منجر به اقامت یک شب در مقصد شود و دور ماندن از منزل بیش از یکسال نیز نباشد و با هدف تجارت و کسب و کار صورت نپذیرد.
در تعریفی دیگر گردشگری به مجموعه فعالیتی اطلاق میشود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق می افتد. این فرآیند شامل هر فعالیتی از قبیل برنامه ریزی سفر، مسافرت به مقصد، اقامت، بازگشت و حتی یادآوری خاطرات آن نیز می شود. همچنین فعالیتهایی را که گردشگر به عنوان بخشی از سفر انجام می دهد نظیر خرید کالاهای مختلف و تعامل میزبان و مهمان را نیز در بر می گیرد. بطور کلی می توان هرگونه فعالیت و فعل و انفعالی را که در جریان سفر یک سیاحتگر اتفاق می افتد را گردشگری تلقی نمود.
این تعریف سه مرحله از فعالیت مصرف کننده را در بر می گیرد :
• اقدامات اولیه نظیر کسب اطلاعات،رزرو اقامت و برنامه ریزی برای یک بازدید روزانه و آماده شدن برای سفر
• فعالیتهایی که در مقصد انجام می شود و ممکن است بصورت یکنواخت و معین یا متنوع باشد
• فعالیتهایی که بعد از سفر نظیر چاپ عکس و گفت و گو و بحث درباره تجارب سفر(لومسدن 1380)
این مراحل متوالی نقطه آغاز خوبی برای فعالیتهای گردشگری هستند و دیدگاه روشنی را درباره چگونگی و دلایل انجام سفر و نقطه نظرهای افراد درباره عوامل باارزش هر سفر و همچنین نکات مهمی را درباره توانایی یک مقصد در جلب مشتری پیش روی ما قرار می دهند. همچنین برخی از متخصصان، گردشگری را در قالب یک شبکه مبدا- مقصد مورد بررسی قرار داده اند. برای مثال تعریفی از پیرس در رابطه با گردشگری در زیر آمده است :
گردشگری فعالیتی چند جانبه بوده و از آنجا که در مراحل مختلف آن از مبدا تا مقصد، خدمات گوناگونی درخواست و عرضه میشود از لحاظ جغرافیایی نیز پیچیده است. علاوه بر این احتمالا در کشور و منطقه ای تعداد زیادی مبدا و مقصد وجود دارد که اغلب آن ها دارای هر دو خصوصیت مبدا و مقصد هستند (لومسدن 1997).

2-2-2 تعاریف فنی صنعت گردشگری
واژه ” توریسم ” از دو بخش ترکیب شده است : ” تور ” به معنای سفر، گشت، مسافرت و سیاحت و ” ایسم ” که اشاره بر مکتب یا اندیشه ای فلسفی مذهبی سیاحتی ادبی و غیره دارد. بنابراین توریسم یعنی مکتبی که پایه فکری آن سیاحت و گردشگری است(آکسفورد 1989).
تعریف جهانگردی : جهانگردی به گشتن جهان و سیر و آفاق کردن معنی می دهد و سفرهای داخلی را در بر نمی گیرد. در تعریفی دیگر، جهانگردی به سفری موقتی و کوتاه اطلاق شده که ضمن آن جهانگرد به منطقه ای خارج از محل سکونت و کار خود به منظور سیر و سیاحت مسافرت کند. از نظر اقتصادی نیز جهانگردی نشان دهنده انتقال قدرت خرید از یک منطقه به منطقه دیگر است(الوانی 1385).
تعریف گردشگر : سازمان جهانی جهانگردی گردشگر را چنین توصیف می کند، کسی که برای مدت زمانی حداقل یک شب و کمتر از یک سال به کشوری غیر از وطن یا محل سکونت معمولی خود مسافرت می کند و هدف او کارکردن و کسب درآمد نیست.
گردشگر یک روزه : گردشگری که شب را در یک اقامتگاه عمومی یا خصوصی در محل مورد بازدید به سر نمی برد.
گردشگر بین المللی : مسافرت بین کشورها با اهداف مختلف به عنوان گردشگر که می توانددارای اقسام ذیل باشد :
• توقف طولانی : سفرهایی که شامل مسافرتهای طولانی(بیش از 1000 مایل) بین قاره ها باشد.
• توقف کوتاه : مسافرت بین کشورها که مسافت کوتاهتری یا زمان مسافرت کمتر باشد(250 تا 1000 مایل).
• وارد شونده : دیدار از کشوری به عنوان غیر مقیم(واردات ارز خارجی)
• خارج شونده : دیدار از کشوری به عنوان مقیم یک کشور(صادرات ارز به کشورهای دیگر)

2-2-3 انواع گردشگری
گردشگری انواع مختلفی دارد و شناخت انواع گردشگری برای برنامه‌ریزی در عرصه گردشگری اهمیت اساسی دارد. چرا که تقاضاها و خدمات مورد نیاز گردشگران مختلف یکسان نیست؛ برای مثال گردشگرانی که به قصد دیدار اقوام و دوستان مسافرت می‌کنند معمولاً به هتل و حتی رستوران بیرون از منزل نیاز ندارند، اما از سایر امکانات و تسهیلات استفاده می‌کنند. در مقابل، برای گردشگرانی که به قصد تجارت سفر می‌کنند، ممکن است امکاناتی همچون هتل و تسهیلات اقامتی اهمیت زیادی داشته باشد و از طرفی علاقه‌ای به بازارهای محل نداشته باشند. همچنین احتمال دارد گردشگر روستایی (rural tourist) هیچ تمایلی به خدمات شهری نداشته باشد و تمام مدت سفر خود را در روستا اقامت نماید. بر این اساس تاکنون صاحب‌نظران و سازمان‌های بین‌المللی با توجه به معیارهای مختلف، دسته‌بندی‌های متعددی از گردشگری، ارائه کرده‌اند.
گردشگری انبوه عبارت است از گردشگری معمولی که در سطح گسترده در سراسر جهان وجود دارد. گردشگری جایگزین نوعی از گردشگری است که در واکنش به توسعه عنان گسیخته گردشگری انبوه در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ مطرح شده و هدف آن به کارگیری شیوه‌های نوین در گردشگری به جای روش‌های مخرب گردشگری است.(کاظمی،۱۳۸۵) در یک تقسیم‌بندی دیگر، گردشگری به سه نوع فرهنگی، طبیعت‌گرای و ماجراجویانه تقسیم شده است که به طور مختصر از آن به عنوان گردشگری Adventure Culture Ecotourism(ACE) یاد می‌شود. (فنل، ۲۰۰۳)
انواع دیگر گردشگری در حال افزایش است نظیر گردشگری فضایی، گردشگری الکترونیکی و اینترنتی که در سال‌های اخیر آغاز شده است. در گردشگری‌های امروزی مسافران قصد دارند از دنیای مادی فاصله گرفته و به مفهوم عمیق و معنوی‌تری از زندگی دست یابند.(چاک‌وای، ۱۳۸۵)
با توجه به نوع نظام حکومتی، مقررات و اعتقادات جامعه ایران امکان انواع گردشگری که به قصد تفریح و سرگرمی رواج دارد فراهم نمی‌باشد و یا بسیار محدود است. لذا جذب گردشگرانی که با انگیزه‌های فرهنگی، آشنایی با آداب و رسوم جوامع روستایی و اقوام، بازدید از آثار تاریخی، همچنین طبیعت‌گردی، دریافت خدمات درمانی و انجام فعالیت‌های ورزشی اقدام به سفرمی‌کنند، میسر می‌باشد. بنابراین ایران برنامه‌های عمده خود را در این نوع گردشگران می‌تواند متمرکز کند.لازم به ذکر است در ایران انواعی از گردشگری رواج دارد که در دیگر کشورهاکمتر دیده می شود مانند گردشگری آثار جنگ، گردشگری زیارتی و مذهبی.

• گردشگری فرهنگی
گردشگری فرهنگی ، بخش مهمی از تقاضای جهانی گردشگری را تشکیل می‌دهد. طبق آمار سازمان جهانی گردشگری ۳۷ درصد گردشگری بین‌المللی با انگیزه فرهنگی انجام می‌شود و این تقاضا در حال افزایش است.«گردشگری فرهنگی عبارت است از مسافرت افراد از محل سکونت خود به مکان‌هایی که جاذبه‌های فرهنگی دارند. این جا به جایی به قصد کسب اطلاعات و تجارت برای ارضای نیازهای فرهنگی گردشگران انجام می‌شود.» (کاظمی،۱۳۸۵) از جمله ویژگی‌های گردشگران فرهنگی می‌توان به سطح بالای تحصیلات آنان، بالا بردن میانگین سنی آنان و شاغل بودن آنان اشاره کرد. در سال‌های اخیر از سوی مسئولان گردشگری ایران بارها درخصوص میزان اهمیت گردشگری فرهنگی و سهمی که ایران می‌تواند در این زمینه به دست آورد تأکید شده است و ایران در تلاش است در نبود امکانات و شرایط مناسب در دیگر انواع گردشگری، این نوع گردشگری را تبلیغ و رواج دهد.
• طبیعت گردی
گردشگری طبیعت نوعی توریسم طبیعی و پایدار است که با مشارکت گردانندگان بومی و بهره‌گیری از پتانسیل‌های بومی و طبیعی گردشگری میسر می‌شود. سازمان جهانی گردشگری؛ اکوتوریسم را اینگونه تعریف می‌کند: «نوعی از گردشگری که در آن مسافرت به مناطق طبیعی (که به نسبت بدون آسیب مانده) با اهداف مطالعاتی و بهره بصری از مناظر و رستنی‌های طبیعی و حیات وحش و با توجه به جنبه‌های فرهنگی هم در