تهدید سلاح های کشتار جمعی موجود و فزاینده قائل شویم. «نکته مهم این است که در برنامه‌ریزی استراژیک دولت بوش، کشورهای عراق، ایران، سوریه، لیبی و کره شمالی برای حمله احتمالی شناسایی شده بودند و نومحافظه‌کاران آمریکایی نسبت به افزایش توانایی نظامی ایران به شدت ابراز نگرانی کرده‌اند.
2-1 آمارهای سلاح های خریداری شده در خاورمیانه
از لابه‌لای اخبار منتشر شده می‌توان حجم تسلیحات خریداری شده کشورهای منطقه را طی سال های اخیر و به تفکیک چنین استخراج کرد که مجموع آنها رقمی معادل 256 و 871 میلیون و 500 هزار دلار می‌باشد. بدیهی است این مربوط به تسلیحاتی است که رسانه‌ای شده و شامل فروش همه کشورها و شرکت‌های خصوصی غربی به این منطقه نیست.
• عربستان
– 10.2013 میلیارد دلار (به همراه امارات و اسراییل) – از آمریکا
– 33.2012 میلیارد و 300 میلیون دلار – از آمریکا
– 1.2012 میلیارد و 240 میلیون یورو (معادل یک میلیارد و 588 میلیون دلار) – از انگلیس
– 99.2012 میلیون دلار- از ترکیه
– 28.2011 میلیون دلار – از ترکیه
– 29.2010 میلیارد و 500 میلیون دلار (هواپیمای اف- 16) – از آمریکا
– 433.2010 میلیون یورو و معادل 555 میلیون دلار (بمب و موشک) – از ایتالیا
– 9.2009 میلیارد و 200 میلیون دلار
– 4.2008 میلیارد و 900 میلیون یورو (معادل 6 میلیارد و 280 میلیون دلار)
– 33.2007 میلیارد دلار
– 2000 تا 11.2005 میلیارد و 200 میلیون دلار
جمع کل: 134 میلیارد و 402 میلیون دلار
• امارات متحده عربی
– 300.2013 میلیون یورو و معادل 384 میلیون دلار (موشک‌های پیشرفته) – از صربستان
– 101.2012 میلیون دلار- از ترکیه
– 21.2012 میلیارد درهم از نمایشگاه ایندکس امارات (انواع تجهیزات از چرخبال تا سیستم‌های راداری
– 3.2011 میلیارد و 490 میلیون دلار (سپر موشکی)- از آمریکا
– 939.2011 میلیون دلار (چرخبال)- از آمریکا
– 180.2011 میلیون یورو معادل 230 میلیون دلار
– 520.2011 میلیون فرانک (هواپیمای آموزشی)- از سوییس
– 2.2010 میلیارد و 168 میلیون یورو معادل 2 میلیارد و 779 میلیون دلار- از فرانسه
– 435.2010 میلیون یورو معادل 558 میلیون دلار- از ایتالیا
– 33.2010 میلیون یورو معادل 42 میلیون دلار- از سوئد
– 6.2009 میلیارد و 500 میلیون دلار- از آمریکا
– 9.2005 میلیارد و 740 میلیون دلار
– 9.2004 میلیارد و 740 میلیون دلار
– 9.2003 میلیارد و 230 میلیون دلار
جمع کل: 43 میلیارد و 753 دلار به همراه 21 میلیارد درهم و 520 میلیون فرانک
• عمان
– 2.2013 میلیارد و 500 میلیون پوند معادل 3 میلیارد و 800 میلیون دلار- از انگلیس
– 222.2013 میلیون دلار (جنگنده ایورفایتر) – از ایتالیا
– 2013. به دنبال خرید 86 میلیون دلار (موشک ساید ویندوز)
– 3.2012 میلیارد و 500 میلیون دلار (18 فروند اف- 16) – از آمریکا
جمع کل: 7 میلیارد و 608 میلیون دلار
• هند
– 4.2012 میلیارد و 100 میلیون دلار (تاسیسات ضد موشکی)- از آمریکا
– 6.2011 میلیارد دلار – از آمریکا
– 147.2010 میلیارد یورو معادل 188 میلیون دلار – از ایتالیا
جمع کل: 10 میلیارد و 288 میلیون دلار
• قطر
– 1.2012 میلیارد و 88 میلیون دلار (صادرات به 6 کشور عرب حوزه خلیج‌فارس)- از آلمان
– 2.2012 میلیارد و 500 میلیون دلار (چرخبال)
– 2010. انعقاد قرارداد 6 میلیارد و 600 میلیون دلار (چرخبال آپاچی- بلک هاوک و …) – از آمریکا
– 66.2010 میلیون یورو تسلیحات معادل 85 میلیون دلار- از ایتالیا
جمع کل: 11 میلیارد و 65 میلیون دلار
• کویت
– 49.2012 میلیون دلار (خرید 300 موشک)- از آمریکا
– 2012. انعقاد قرارداد 4 میلیارد دلار فروش تسلیحات- از آمریکا
– 33.2010 میلیون یورو معادل 42 میلیون دلار (209 موشک پاتریوت)- از ایتالیا
– از سال 2007 تا 4.2010 میلیارد و 200 میلیون دلار
جمع کل: 8 میلیارد 291 میلیون دلار
• عراق
– 13.2011 میلیارد دلار (18 فروند اف- 16 و 140 تانک همراه با آموزش و …) – از آمریکا
– 7.2006 میلیارد و 200 میلیون دلار- از آمریکا
جمع کل: 20 میلیارد و 200 میلیون دلار
• رژیم صهیونیستی
– 4.2011 میلیارد و 100 میلیون دلار- از آمریکا
• پاکستان
– 53.2010 میلیون یورو معادل 68 میلیون دلار- از ایتالیا
– 4.2012 میلیون 100 هزار دلار- از ترکیه
جمع کل: 72 میلیون و 100 هزار دلار
• بحرین
– 5.2012 میلیون و 400 هزار دلار- از ترکیه
– از سال 2000 تا 2011، یک میلیارد و 400 میلیون دلار- از آمریکا
جمع کل: 1 میلیارد و 405 میلیون و 400 هزار دلار
براساس برآورد فرماندهی مرکزی (سنتکام) آمریکا، ایران دارای پنج هزار مین دریایی قابل استفاده در هواپیما، کشتی و زیردریایی بوده و 30 سیستم دفاع هوایی موشکی جدید را از روسیه دریافت کرده بود. در نتیجه، توانایی ایران برای جلوگیری از عملیات پشتیبانی هوایی نیروی دریایی آمریکا برای کشتی‌های در حال عبور از خلیج‌فارس افزایش یافته است. از سوی دیگر، آزمایش موشک شهاب 3 با برد هزار و 300 کیلومتری که برای رسیدن به تل آویو کافی است، منجر به افزایش نگرانی مقامات اسرائیلی شده است. ایران در زمان «جنگ شهرها» و بمباران موشکی عراق علیه مراکز جمعیتی کشور به اهمیت کسب و ارتقای توانایی تولید و استقرار موشک‌های بالستیک پی برد.
6- وجود مسابقات تسلیحاتی بین کشورهای منطقه مانند اسرائیل، مصر،سوریه، ایران، عراق، عربستان، الجزایر، لیبی، مراکش و غیره؛
7- دشواری پیش‌بینی دشمان آینده و اعتماد نداشتن به دوستان امروزی. این مشکل نیاز به کسب توانایی نظامی کشورها را افزایش می‌دهد؛
8- مشکلات امنیتی در مناطق پیرامونی خاورمیانه و لزوم مقابله با پیامدهای مسابقات تسلیحاتی بین کشورهای درگیر اختلاف (مانند کره شمالی- کره جنوبی، هند- پاکستان). البته سیاست های قدرت های بزرگ نیز در این میان تأثیرگذار بوده‌اند. گرچه هدف از ایجاد پایگاه راداری آمریکا در 90 کیلومتری جنوب پراگ و 10 پایگاه موشکی در لهستان برای حفظ منافع این کشور در برابر حملات موشکی ایران و کره شمالی اعلام شده است، اما واقعیت این است که آمریکا هنوز دید بدبینانه‌ای درباره توانایی موشکی روسیه و چین دارد و به بهانه تهدید از سوی ایران به دنبال استقرار سپر ضد موشکی در اروپا است. مصطفی محمد نجار وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در این مورد بیان کرد که دولت بوش «با ترفند مضحک ایران هراسی، تلاش دارد ضمن دامن زدن به رقابت تسلیحاتی، همچنان این منطقه استراتژیک را در ناامنی و بحران نگه دارد تا برای حضور نامشروع خود در نزد افکار عمومی توجیه داشته باشد».
9- سلاح های کشتار جمعی و موشک‌های پیشرفته به عنوان ابزار قدرتمندی برای باج‌گیری ارزش پیدا کرده‌اند، حتی اگر در جنگ به کار نروند؛
10- برخی از دولت ها به جای واردات و یا تولید داخلی سلاح های متعارف پرهزینه، تصمیم به دستیابی به تسلیحات نامتعارف که کم هزینه‌تر تصور می‌شوند، می‌گیرند؛
11- در واکنش به نبود رژیم کنترل تسلیحات مؤثرتر و موفق‌تر، دولت ها برای مقابله با تهدیدهای امنیتی واقعی یا پنداری به سوی جنگ‌افزارهای نامتعارف کشیده می‌شوند؛ و
12- کسب توانایی انجام عملیات پنهان یا نامتوازن توسط دولت ها، ماموران آنها و یا گروه‌های تروریستی.
با توجه به این انگیزه‌ها بعید نیست که کشورهای این منطقه مانند ترکیه، عربستان و یا کویت به سوی مسابقه سلاح های نامتعارف کشیده شوند.
نتیجه گیری:
به نظر می‌آید که جامعه جهانی در آینده با جدیت بیشتری در صدد رویارویی با مساله تهدید امنیتی ناشی از کاربرد سلاح های کشتار جمعی برآید. از سال 2007، دفتر امور خلع سلاح سازمان ملل، اقدام به ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی رویدادهای بیولوژیک (بر مبنای استراتژی جهانی ضد تروریسم سال 2006 سازمان ملل) مبتنی بر قطعنامه‌ای با امضای 192 عضو یک نهاد بین‌المللی کرده است. این دفتر از اعضای سازمان ملل درخواست کرده تا فهرستی از کارشناسان ارشد و آزمایشگاه‌هایشان را که می‌توانند به این سازمان برای بازرسی و رسیدگی به مسأله استفاده احتمالی از سلاح های بیولوژیک و شیمیایی کمک کنند، تهیه کرده و در اختیارشان قرار دهند. سازمان بین‌المللی پلیس جنایی (اینترپول) نیز در سپتامبر 2006 در برنامه جلوگیری از بیوتروریسم، طرح «جزایی کردن» تروریسم بیولوژیک را آغاز کرده است.
این امر که برخی از بازیگران فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای (مانند اسرائیل، آمریکا، انگلستان، پاکستان، روسیه، فرانسه، چین، هندوستان) برای خود حق تولید و خرید جنگ‌افزارهای خطرناک و وحشتناکی مانند سلاح های اتمی را محفوظ دانسته‌اند، پذیرفتنی نیست. با وجود 16 سال از گذشت جنگ سرد، هنوز حدود 12 هزار جنگ‌افزار هسته‌ای آماده پرتاب هستند و بیش از 90 درصد از این سلاح ها در زرادخانه‌های آمریکا و روسیه قرار دارد. همان‌طور که در کمیسیون سلاح های کشتار جمعی پیشنهاد شده، باید تولید و به کارگیری سلاح های اتمی همانند تسلیحات شیمیایی و بیولوژیک ممنوع شود و هر چه سریع‌تر «کنوانسیون منع تولید و کاربرد تسلیحات اتمی» در سازمان ملل مطرح شود؛ همچنین باید با تلاش‌هایی جدی برنامه زمانی مشخصی، برای خلع سلاح همه کشورها تعیین شود. گرچه نمی‌توان انتظار داشت در آینده نزدیک جهانی عاری از این تسلیحات به وجود آید، اما می‌توان ایده عاری شدن خاورمیانه از سلاح های کشتار جمعی را با فشارهای بین‌المللی بر اسرائیل، جهت امضاء و تصویب معاهده منع گسترش سلاح های اتمی پی‌گیری کرد.
فصل چهارم
وضعیت رژیم کنترل تسلیحات منطقه ای در خاورمیانه
مقدمه:
در پرتو جهانی شدن امکانات و توانایی هایی در اختیار دولت های خاورمیانه قرار گرفته که می تواند به گستره دامنه نفوذ آن ها کمک کرده و با استفاده از این امکانات جدید کنترل بیشتر بر وضعیت رژیم کنترل تسلیحات منطقه ای در خاورمیانه داشته باشد.
ولی در واقع و از منظر دیگر، آن چه که بیشتر نمود داشته است جنبه امنیت زدایی جهانی شدن است که از جنبه های گوناگون ، امنیت کشورهای شرق میانه را با مخاطراتی جدی مواجه ساخته است. این جنبه ضد امنیتی جهانی شدن علاوه بر این که موضوعات و معضلات نوینی را وارد دستور کار مسایل امنیتی ساخته، از جانب دیگر هم چنین قدرت دولت های منطقه را از برخی جهات با فرسایش مواجه ساخته است و حتی خود دولت نیز به مثابه فاکتور امنیت زدا منظور شده است.
در پرتو تحولات ناشی از جهانی شدن که امنیت را به امری جهانی و غیر قابل تقسیم تبدیل کرده است، مشکلات امنیتی گوناگون بروز کرده که نسبت به گذشته قابل مقایسه نیست به بیان دیگر این معضلات، در گذشته یا اصلاً وجود نداشتند و یا این که در این حد و تا این اندازه قدرت تأثیر گذاری نداشتند.
1-1 ساختار امنیتی-سیاسی خاورمیانه:
به این ترتیب مهم ترین مشکلات امنیتی در وضعیت رژیم کنترل تسلیحات منطقه ای در خاورمیانه که بر امنیت کشورهای خاورمیانه تأثیر گذاشته به قرار ذیل خواهند بود:
2-1 مشکلات هویتی
در گذشته هویت افراد در چار چوب یک دولت ملی خاص طرح بندی می شد و به خاطر فقدان ارتباط سریع و گسترده با جوامع فراتر از حیطه و قلمرو مرزهای ملی، این هویتها در حوزه ملی و به سود امنیت کشورها سامان داده می شد و به این ترتیب یکی از عوامل امنیت زای کشورها به شمار می رفت.
اما امروزه در اثر تحولات جدید ایجاد شده در حوزه ارتباطات و گسترش فزایندهای مبادلات بین المللی، هویتهای ملی دیگر به صورت گذشته وجود ندارند. به بیان دیگر، هویت ملی با صورت بندی های پیشین، در حال حاضر متزلزل گشته و در مقابل هویت های گروهی و نهادین نوین که لزوماً محصور در مرزهای ملی نیستند شکل گرفته است و به این ترتیب، ثبات نسبی درون کشورها که ناشی از حاکمیت ملی بود لرزان گردیده است. (رضایی، 1385، 386)
منطقه خاورمیانه، دیگر همانند گذشته برای کنترل و نظارت درونی از یک نظام متمرکز برخوردار نیست. حضور اصناف مختلف و متعدد در عرصه مملکت داری، دولت های
