شناسایی کرده است. در این رویکرد، عقیده حاکم آن است که اطلاعات موجود در وجوه نقد حاصل از عملیات، معیاری عینی تر برای ارزیابی عملکرد واقعی اقتصادی واحد تجاری است و از این رو کم می‌تواند مورد دست‌کاری مدیریت قرار گیرد. جونز در مدلی که سال 1991 برای بررسی مدیریت سود در واحدهای تجاری ارائه کرد، فرض کرد که اقلام تعهدی غیر اختیاری در طول زمان ثابت هستند. در این مدل که سعی در تفکیک اقلام تعهدی اختیاری و غیر اختیاری دارد سعی شده است که تأثیر شرایط اقتصادی یک واحد تجاری بر اقلام تعهدی غیراختیاری را کنترل کند.
همان طور که پیش تر اشاره شد ، دچو و همکاران شکل تعدیل‌شده‌ای از مدل جونز ارائه دادند، به نظر ایشان در مدل جونز به طور ضمنی فرض بر آن است که اقلام درآمد، نه در زمان برآورد پارامترهای مدل (دوره رویداد) و نه در زمان تخمین مدیریت سود(دوره برآورد)، مورد اعمال نظر و دست‌کاری مدیریت قرار نمی‌گیرند. آن با نقض این فرض، تغییرات فروش (درآمد) را در دوره برآورد، نشأت‌گرفته از مدیریت سود می‌دانند.
7-2 تاريخچه پیش‌بینی سود
سرمایه‌گذاران عمده به اطلاعات زيادي دسترسي داشته و حتّي انتظار دارند اطلاعاتي را دريافت كنند كه سرمایه‌گذاران جزء به آن دسترسي ندارند. سرمایه‌گذاران جزء بايد به كارگزاران متكي باشند. كميسيون بورس اوراق بهادار آمريكا جهت رفاه حال سرمایه‌گذاران جزء، پيوسته شرکتها را به افشاي بيشتر اطلاعات تشويق می‌کند.
در اوايل سال 1973، كميسيون بورس اوراق بهادار اعلام كرد كه براي اولين بار به شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس، اجازه افشاي پیش‌بینی‌های سود داده شود. پيشنهاد بعدي در سال 1975 مطرح شد. در اين طرح، شرکتها ملزم به انتشار اطلاعات پیش‌بینی همراه با گزارش‌های مالي شدند. اين الزامات سبب می‌شود اطلاعات مديريت تقريباً برابر با اطلاعاتي باشد كه عموم در اختیاردارند.
در آوريل سال 1976، پيشنهاد كميسيون بورس اوراق بهادار به دليل مخالفت زياد، برداشته شد. در نبود افشاي پیش‌بینی سود توسط مديريت، سرمایه‌گذاران جزء همواره به تحليل گران حرفه‌ای اتكا می‌کنند. 76
بورس اوراق بهادار تهران، مهم‌ترین و اصلی‌ترین مركز مبادلات سرمایه‌ای تلقّي می‌شود كه در سال 1345 تأسيس شده است. مطابق قانون، شرکتها موظف هستند اين اطلاعات را به سازمان ارائه دهند:
الف) گزارش‌ها و صورت‌های مالي سالانه حسابرسي شده و خلاصه صورت سالانه فعالیت شرکت كه حداكثر چهار ماه پس از پايان سال مالي به تأييد حسابرس معتمد بورس رسيده است.
ب) هر گونه تغيير در شرايط اعلام‌شده به سازمان به منظور دريافت مجوز.
ج) ساير مدارك و اطلاعات مورد در خواست سازمان و كليّه گزارش‌های مذكور در آیین‌نامه‌های مصوب در چارچوب قوانين مربوط.
اين روند تا سال 1357 ادامه داشت و پس از آن تا سال 1370 عملاً بورس به حالت تعليق در آمده بود. بين سال‌های 1370 تا 1375 آمارهاي توليد و فروش هر ماهه، پیش‌بینی خريد و فروش سالانه و آمار توليد و فروش واقعي سال قبل به عنوان مبنايي جهت قیمت‌گذاری و هم چنين اطلاعاتي سودمند براي تصميم- گيري سرمایه‌گذاران تلقي می‌شد.
بورس اوراق بهادار تهران در سال 1376 طبق بخشنامه‌ای علاوه بر اطلاعات پيش گفته، شرکتها را ملزم به ارائه سود هر سهم واقعي سه ماهه و سود هر سهم برآوردي سالانه كرد.
بورس اوراق بهادار تهران در سال 1379، با توجه به اهميت گزارش‌های مالي میان‌دوره‌ای در تصميم -گيري استفاده‌کنندگان، به منظور قانونمند كردن روش گزارش دهي و افزايش قابلیت اتكا، شرکتها را ملزم به ارائه اطلاعات میان‌دوره‌ای شش ماهه بررسی‌شده در فرم‌های استاندارد كرد.
بديهي است با ارائه اطلاعات در اين قالب، ارسال آمار توليد و فروش ماهانه توسط شرکتها منتفي شده ارائه اطلاعات در خصوص پیش‌بینی سود هر سهم، طبق رويه موجود باقي ماند.
بند چ از ماده 5 آیین‌نامه افشاي اطلاعات شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس در سال 1381 شرکتها را مكلّف به ارائه پیش‌بینی سود هر سهم در پايان هر سه ماه، حداكثر 20 روز بعد از پايان دوره سه ماهه است.
8-2 سود سهام پیش‌بینی‌شده
هیئت استاندارد حسابداري مالي77 مديريت را موظف كرده است كه علاوه بر اعلام سود هر سهم، چشم‌اندازی از دورنماي شركت را در قالب سود سهام پیش‌بینی‌شده در اختيار استفاده‌کنندگان قرار دهد. مديران موظف‌اند به اين وظيفه خود عمل كنند تا از اين طريق سرمایه‌گذار نسبت به موقعيت آينده شركت نيز اطلاعاتي در اختيار داشته باشد و تصمیم‌گیری مناسب تري داشته باشد.
رویه‌های حسابداري در محاسبات سود و زيان پیش‌بینی‌شده شامل شناسایی مواردي چون در آمد، درآمد سرمایه‌گذاری‌ها، هزينه استهلاك و هزينه مطالبات مشكوك الوصول است. در مورد نحوه شناسايي درآمد، درآمد در انطباق با استانداردهاي حسابداري به روش تعهدي محاسبه و در پیش‌بینی سود و زيان منظور مي- شود. در زمان تصويب صورت‌های مالي توسط مجمع عمومي صاحبان سهام شركت سرمايه پذير (تا تاريخ تصويب صورت‌های مالي)، سود ساير سرمایه‌گذاری‌ها اعم از جاري و بلندمدت در زمان تصويب توسط مجمع عمومي صاحبان سهام شركت سرمايه پذير (تا تاريخ ترازنامه) شناسايي می‌شود. پس از تهيه، اين صورت مالي حسابرسي می‌شود. حسابرسي اين صورت‌های مالي توسط حسابرس مستقل و طبق استانداردهاي حسابرسي انجام می‌شود.
1-8-2 اهميت سود سهام پیش‌بینی‌شده
اهميت سود پیش‌بینی‌شده، به ميزان انحرافي كه با مقدار واقعي آن دارد بستگي دارد. هر چه ميزان اين انحراف كمتر باشد، پیش‌بینی از دقت بيشتري برخوردار است. تحقيقات نشان می‌دهد بازار براي برآورده شدن انتظارات ارزش قابل‌ملاحظه‌ای قائل است و نسبت به بر آورده نشدن آن نيز واكنش نشان می‌دهد (ريز، 2007،ص158) .78
زماني كه سود هر سهم فراتر از انتظارات رود، بازار نسبت به آن ديد خوش‌بینانه اي دارد و آن را خبر خوب تلقي می‌کند. زماني كه سود هر سهم پايين تر از پیش‌بینی آن‌ها باشد، اعتبار شركت در برآوردن انتظارات كم می‌شود (پين، 2008،ص148) .79
سهامداران جهت اتخاذ تصميمات صحيح و مناسب، نيازمند اطلاعاتي سودمند هستند. در ميان اطلاعات موجود، اطلاعات مربوط به سود هر سهم و سود سهام پیش‌بینی‌شده مقياسي است كه از نظر بسياري از استفاده‌کنندگان بااهمیت و مربوط تلقي می‌شود و آن‌ها در تصميمات خود از آن استفاده می‌کنند. پیش‌بینی سود هر سهم نقش مهمي در ارزيابي شرکتها دارد. افراد به وسيله آن مقياسي براي ارزيابي عملكرد شركت ايجاد می‌کنند. در حقيقت، اطلاعات مربوط به پیش‌بینی سود سهام شکل‌دهنده انتظارات بازار است (كرنل و لندسمن، 1989،ص205) .80
بسياري از مطالعات نشان داده‌اند در مؤسساتي كه عملكرد ضعيفي دارند خطاهاي وسیع‌تری در سود پیش‌بینی‌شده آن‌ها مشاهده می‌شود (كوتاري، 2005،ص159) 81. آن‌ها به احتمال زياد در برآوردن سود پیش‌بینی‌شده خود با مشكل مواجه می‌شوند.
اكثر شرکت‌های سهامي سود سهام ساليانه را با دورانديشي و محتاطانه پیش‌بینی می‌کنند تا در صورت عدم توان تحقق مبلغ اعلام‌شده باعث ايجاد طرز فكر منفي در سهامداران نشوند. عدم تحقق سود پیش‌بینی‌شده به معني ناتواني شركت در پوشش سود سهام پیش‌بینی‌شده است.
2-8-2روش‌های پیش‌بینی سود
مروري بر پژوهش‌های انجام‌شده در حسابداري نشان می‌دهد كه محققان حسابداري به موازات توسعه دانش آمار و معرفي تکنیک‌های جديد پیش‌بینی توسط دانشمندان آمار و رياضي به جامعه علمي، اين تکنیک‌ها را در ادبيات پیش‌بینی حسابداري وارد نموده‌اند. در اين بيان تکنیک‌های برونيابي كه مبتني بر استقراء می‌باشند، حجم زيادي از تحقيقات مربوط به پیش‌بینی سود در حسابداري را به خود اختصاص داده است.
دو روش باكس ـ جنكينز82 از روش‌های مدل برونيابي و گام زدن تصادفي، پس از تحقيقات چندين ساله پژوهشگران حسابداري روش‌های مناسبي براي پیش‌بینی سود تشخيص داده‌شده‌اند. اين دو روش بارها در تحقيقاتي كه در امريكا و انگليس صورت گرفت با دخالت دادن عوامل گوناگوني چون نوع صنعت، طول دوره، سود قبل از تقسيم بين سهامداران عادي و بعد از آن و … مقايسه شده‌اند و هر بار نتايج متفاوتي را به دست داده‌اند. علی‌رغم اين كه در اغلب موارد روش گام زدن تصادفي نتايج بهتري داشته است. محققان غربي و انديشمندان حسابداري بر انجام تحقيقات بيشتري اهتمام ورزیده‌اند.
روش‌های باكس ـ جنكينز و گام زدن تصادفي ناشي از دو طرز تفكر در توجيه رفتار يك مجموعه از اعداد می‌باشند.
اولي بر سری‌های زماني استوار است و مشاهدات را مرتبط با يكديگر می‌داند درحالی‌که روش دوم بر اساس فرآيندهاي تصادفي و استقلال مشاهدات بنيان شده است. يافتن اين موضوع كه رفتار ارقام گذشته سود را با كداميك از فرآيندهاي فوق می‌توان توجيه نمود گام مؤثري جهت يافتن مدل بهتري براي پیش‌بینی سود می‌باشد (اسماعيلي، 1385،ص 31).
مدل باكس ـ جنكينز :
مدل باكس ـ جنكينز رويكردي است كه امروزه به طور وسيع در محیط‌های اقتصادي و مديريتي از آن براي پیش‌بینی استفاده می‌گردد. اين روش در دهه 1960 توسط پرفسور جرج باكس و پرفسور گيولي جنكينز به منظور تجزيه و تحليل سری‌های زماني توسعه يافت. اين دو معتقد بودند كه پیش‌بینی در يك سري زماني نه تنها به گذشته داده‌های آن سري بازمی‌گردد، بلكه ممكن است به گذشته سری‌های زماني مرتبط نيز مربوط شود. اين روش عموماً در موارد زير به كار می‌رود:
1. برنامه‌ریزی توليد
2. برنامه‌ریزی اقتصادي و تجاري
3. نظارت بر توليد و موجودی‌ها
4. كنترل و بهینه‌سازی فرآيندهاي صنعتي
فرض بنيادي اين روش بر اين است كه مشاهدات مربوط به سری‌های زماني مستقل نبوده و به صورت متوالي به هم وابسته می‌باشند و اين وابستگي بين داده‌های متوالي، در زمان‌هایی با فواصل مساوي اندازه‌گیری می‌شود.
شيوه عمل در اين روش به اين صورت است كه مقادير آينده يك سري زماني را از روي مقادير فعلي و گذشته آن برآورد می‌کند و فرض می‌شود كه مشاهدات در فواصل ناپيوسته از زمان بافاصله‌های مساوي در دسترس می‌باشند. به عنوان مثال مقدار فروش در سال جاري و ماه‌های قبل در اختيار بوده و با استفاده از آن‌ها فروش براي زمان‌های مورد انتظار 12 و … 3 و 2 و 1 = t پیش‌بینی می‌شود (همان منبع، 32).
مدل گام زدن تصادفي:
در اين روش با استفاده از ارزش واقعي اطلاعات سال جاري، ارزش يك سال يا دو سال آينده پیش‌بینی می‌شود. فرض اين روش بدين گونه است كه وضعيت كنوني با وضعیت‌ها و وقايعي كه در آينده رخ خواهند داد در ارتباط هستند. اين مدل سود آتي مورد انتظار را تنها با اتكا بر جديدترين مشاهدات تخمين مي زند. از اين مدل براي تشريح سري زماني قيمت سهام، نرخ رشد سود و فروش استفاده می‌شود.
فرمول گام زدن تصادفي عبارت است از:
(1 ـ 2) A t = A t-1 + Wt
كه:
A t : سود پیش‌بینی‌شده براي دوره t
A t- 1 : سود واقعي براي دوره قبل از t
W t : يك عامل مزاحم با روند تصادفي و احتمالي می‌باشد.
پیش‌فرض‌هایی براي عامل مزاحم وجود دارد و عبارت‌اند از:
1. ميانگين هر يك از عوامل مزاحم برابر صفر است E ( Wt) = 0
2. عدم وجود خود همبستگي بين عوامل مزاحم
3. كليه عوامل مزاحم داراي واريانس يكسان می‌باشند. Var (wt) = E(wt) = 0
در اين مدل At يك متغير تصادفي است درحالی‌که At-1 ديگر متغير تصادفي نيست چرا كه به ارزش آن در دوره t پي برده شده است (اسماعيلي، 1385، 35).
9-2خطاي پیش‌بینی سود
سود یکی از اقلام مهم و اصلی صورت‌های مالی است که توجه استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی را به خود جلب می کند. سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، مدیران، کارکنان شرکت، تحلیلگران، دولت و دیگر استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی از سود به عنوان مبنایی جهت اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری، اعطاي وام، سیاست پرداخت سود، ارزیابی شرکتها، محاسبه مالیات و سایر تصمیمات مربوط به شرکت استفاده می‌کنند (مشایخ و شاهرخی، 1386).
اطلاعات ارائه‌شده توسط شرکت و در نتیجه سود، مبتنی بر رویدادهاي گذشته است اما سرمایه‌گذاران، به اطلاعاتی راجع به آینده شرکت نیاز دارند. یکی از
