دفتری به ارزش بازار حقوق صاحبان سهام : از تقسیم ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام شرکت در پایان سال بر ارزش بازار حقوق صاحبان سهام شرکت (تعداد سهام شرکت در پایان سال در آخرین قیمت سهام شرکت در پایان سال) محاسبه می‌شود.
این متغیر به منظور کنترل تأثیر فرصت رشد بلندمدت شرکتها بر اقلام تعهدي اختیاري کنترل می‌گردد. بازار از رشد سود آینده شرکت‌هایی که ضرایب MTB بیشتري دارند، تصور و دید مثبتی دارد. مدیران تحت فشار بازار سرمایه باید پاسخگوي انتظارات بازار باشند و این تصور مثبت را حفظ کنند. از این رو ممکن است به سمت مدیریت سود سوق پیدا کنند. رابطه مستقیم این نسبت با اقلام تعهدي اختیاري در برخی از پژوهش‌های قبلی گزارش شده است (اسباق و همکاران ،2003، گیگر و نورث ، 2006).
زیان ده بودن شرکت : متغیر ساختگی است. اگر در سال جاری زیان گزارش شود مساوی یک و در غیر این صورت مساوی صفر می‌باشد.
وقتی شرکتی در یک سال مالی عملکرد بسیار ضعیفی داشته باشد، احتمالاً با مدیریت سود کاهنده، نتایج عملیات را بدتر جلوه می‌دهد. این اقدام به شرکت این اجازه را می‌دهد تا زیان‌های سالهای آتی را در سال مالی مورد نظر شناسایی کند و از این طریق بستر را براي مدیریت سود افزاینده در سالهای بعد فراهم کند. به این استراتژي « انتقال اقلام منفی آینده به دوره جاري» می‌گویند (کردستانی، 1381 ). در برخی از پژوهش‌ها اعمال این روش به اثبات رسیده است (لی و ماند ، 2003 ).
بازده دارایی‌های سال گذشته : از تقسیم سود خالص سال گذشته بر میانگین کل دارایی‌های سال گذشته به دست می‌آید. به منظور کنترل تأثیر عملکرد شرکتها بر اقلام تعهدي اختیاري از این متغیر استفاده می‌شود. استدلال می‌شود که شرکتهای با عملکرد خوب انگیزه کمتري براي مدیریت سود و دستکاری نتایج دارند (رامونس و همکاران 2009).
جریان وجه نقد عملیاتی : جریان وجوه نقد فعالیت‌های عملیاتی سال جاری تقسیم بر میانگین کل دارایی‌های سال جاری است.
در پژوهش‌های گذشته وجود رابطه منفی بین وجه نقد عملیاتی و اقلام تعهدي اختیاري یافت شده است (بکر و همکاران، 1998؛ منون و ویلیامز، 2003).
فاصله زمانی بین تاریخ پیش‌بینی و تاریخ گزارش سود : تعداد روزهای بین اعلام سود پیش‌بینی‌شده با اعلام سود گزارش حسابرسی شده.
7-3- جامعه آماري و روش نمونه‌گیری
جامعه آماري اين تحقیق مشتمل بر شركت‌هاي پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد و روش نمونه‌گیری،روش حذفي است . به اين صورت که براي تخمين مدل‌هاي اين تحقیق ، آن شركت‌هايي که داراي شرايط زیر بوده،جزء نمونه آماري لحاظ شده و آن دسته از شرکت‌هایی که اين شرايط را نداشته‌اند از نمونه آماري،حذف گردیده‌اند. شرايط مذکور به شرح زيرمي باشند:
١. شرکت تا پایان سال 1390 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده و طی سالهای 1385 الی 1390 از بورس اوراق بهادار تهران نیز خارج نشده باشد.
2. به منظور افزايش قابليت مقايسه ، سال مالي آنها منتهي به پايان اسفندماه باشد.
3 . بيش از چهار ماه در هر سال توقف نماد معاملاتي نداشته باشند.
4. جزء بانک ها ومؤسسات مالی (شرکتهای سرمایه گذاری ،واسطه گرهای مالی، شرکت های لیزینگ) نباشد. زیرا در این شرکتها دستکاری سود از طریق اقلام تعهدی اختیاری کم تر صورت می گیرد و بیش تر از طریق فروش سرمایه گذاری ها و سایر روش های موجود صورت می گیرد.
بنابراين جمع‌آوری دادهها محدود به شرکت‌هایی شد که حائز شرايط فوق بوده که منجر به انتخاب يک نمونه 106تايي از شرکتهای با اطلاعات کامل شد. شرکتهای نمونه به صورت زير می‌باشند:
جدول 1-3 : شرکتهای نمونه
آبسال
آلومتک
آلومراد
آلومینیوم ایران
آما
آهنگری تراکتور
افست
البرزدارو
الکتریک خودرو شرق
ایران تایر
ایران ترانسفو
ایران خودرو
ایران خودرو دیزل
ایران دارو
ایران مرینوس
باما
بسته بندی ایران
بوتان
بهنوش
بیسکویت گرجی
پارس الکتریک
پارس پامچال
پارس خزر
پارس خودرو
پارس دارو
پارس مینو
پشم شیشه ایران
پلاستیران
پلاستیک شاهین
پلاسکوکار سایپا
تامین ماسه
تراکتورسازی
توسعه صنایع بهشهر
تولی پرس
تهران دارو
جام دارو
چرخشگر
داده پردازی ایران
دارو ابوریحان
دارو اسوه
دارو اکسیر
دارو امین
دارو جابرابن حیان
دارو داملران رازک
دارو زهراوی
دارو عبیدی
دارو فارابی
دارو لقمان
داروسازی کوثر
دشت مرغاب
دوده صنعتی پارس
ذغالسنگ نگین
رادیاتور ایران
رنگین
ریخته گری تراکتور
زامیاد
سالمین
سایپا
سایپا آذین
سایپا دیزل
سپنتا
سرماآفرین
سولیران
سیمان ارومیه
سیمان تهران
سیمان سپاهان
سیمان شرق
سیمان شمال
سیمان صوفیان
سیمان قائن
سیمان کرمان
سیمان مازندران
سینادارو
شهد ایران
شیشه قزوین
شیشه و گاز
شیمی داروپخش
شیمیایی سینا
قند نقش جهان
کاربراتور ایران
کارتن مشهد
کارخانجات داروپخش
کاشی اصفهان
کاشی الوند
کاشی تکسرام
کاشی نیلو
کاغذ سازی کاوه
کربن ایران
کف
کمک فنر ایندامین
گروه بهمن
گروه صنعتی ملی (هلدینگ)
لاستیک سهند
محورخودرو
مس باهنر
مهرام
ناب
صنعتی دریایی
صنعتی سپاهان
صنایع ریخته گری ایران
8-3- روشهاي جمع‌آوري اطلاعات و دادهها
1-8-3- منبع اطلاعات
اطلاعات گردآوری‌شده ارقام و مشخصاتي است که گرچه با خود معاني مجرد می‌آورند اما اين معاني به مدد کیفیت‌هایی استغنا می‌یابند که اين کیفیت‌ها در قالب زبان آمار و احتمالات نمودار می‌شوند و به یافته‌های حاصل از آزمون تجربي بار اطلاعاتي معنی‌دار و گوياتري می‌بخشند. به بيان ديگر براي آنکه داده‌های تجربي را از حالت يک مجموعه نامنظم به صورت يک مجموعه سيستماتيک و متشکل درآوريم لازم است اين دادهها را با استفاده از روش‌های معين تلخيص، تنظيم و طبقه‌بندی کنيم و به صورت جداول آماري نمايش دهيم(دلاور،1385 ،75).
با توجه به مطالب مطرح‌شده در بخش متغيرهاي اين تحقیق، در ادامه چگونگي استخراج متغيرهاي لازم جهت استفاده در مدل‌هاي آزمون فرضيهها و منابع آنها بيان ميشود. براي به دست آوردن متغيرهاي مورد نياز مربوط به صورت‌هاي مالي شركت‌هاي مورد بررسي، به صورت‌هاي مالي فراهم آمده در آرشيوهاي الكترونيكي سازمان بورس اوراق بهادار تهران مراجعه شده است. بخشي از اطلاعات مورد نياز نيز از نرم‌افزارهاي موسوم به بانک‌های اطلاعاتي تدبير پرداز و دنا سهم به دست آمده است.
در رابطه با شركت‌هاي پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، افزون بر اطلاعات به دست آمده از صورت‌هاي مالي اين شركت‌ها، اطلاعات ديگري لازم است تا با استفاده از آن بتوان متغیرهای روش مستقيم را محاسبه شود. اطلاعات مربوط به محاسبه شاخص افشا از صورت‌های مالي و یادداشت‌های توضيحي پيوست صورت‌های مالي استخراج شده است. براي به دست آوردن اين اطلاعات از آرشيوهاي الكترونيكي و فایل‌هایpdf صورت‌هاي مالي استفاده شده است.
2-8-3- آماده سازي اطلاعات
براي آماده سازي متغيرهاي لازم جهت استفاده در مدل هاي آزمون فرضیه‌ها از نرم‌افزار صفحه گسترده Excel استفاده شده است. ابتدا اطلاعات گردآوری‌شده در کاربرگ هاي اوليه، در صفحات کاري ایجادشده در محيط اين نرم‌افزار وارد گرديد و سپس محاسبات لازم براي دستيابي به متغيرهاي اين تحقیق انجام شد. بعد از محاسبه کليه متغيرهاي لازم جهت استفاده در مدل هاي اين تحقیق، اين متغيرها در صفحات کاري واحدي ترکيب شدند تا به طور الکترونيکي به نرم‌افزار مورد استفاده در تجزيه و تحلیل‌های تحقیق منتقل شوند.
9-3- روش‌شناختی تحقیق (تجزيه و تحليل دادهها)
هر شرکت يا مؤسسه، در صورتي می‌تواند موفق باشد که با توجه به پیش‌بینی وضع آينده، برنامه‌ریزی‌های لازم را به انجام رساند و دسترسي به اين هدف، روش‌های آماري متعددي را می‌طلبد که در تحقیق حاضر، پژوهشگر توجه خود را به روش‌هایی معطوف داشته است که می‌تواند تجارب گذشته را به پیش‌بینی حوادث آينده بدل سازد. يکي از روش‌های آماري که این‌گونه دادهها را مورد استفاده قرار دهد، رگرسيون ناميده می‌شود. دانشمنداني نيز که در خصوص پیش‌بینی تلاش کرده‌اند جهت دستيابي به نتايج مورد نظر، مدل هاي مختلف پیش‌بینی را مورد استفاده قرار داده‌اند و رگرسيون يکي از اين مدل هاست که توصيفي از رفتار تاريخي و جاري متغير(ها) به دست داده و با اين فرض که روند گذشته و حال، مبناي قابل‌اتکایی براي پیش‌بینی آينده است، جهت تخمين حرکت آتي متغير(متغيرهاي) مورد نظر به کار مي رود. در اين مدل، پیش‌بینی‌ها از طريق تغييرات موجود از گذشته و حال پارامتر(ها) مورد نظر صورت می‌پذیرد.
پژوهشهاي همبستگي شامل كليه پژوهشهايي است كه در آنها تلاش ميشود رابطه متغيرهاي مختلف با استفاده از ضريب همبستگي كشف و تعيين شود. اين ضريب شاخص دقيقي است كه با محاسبه آن ميتوان نشان داد كه يك متغير تا چه اندازه با متغيرهاي ديگر پيوند دارد و ميتوان براي همبستگي (مثبت يا منفي) ميزان و مقدار آن را محاسبه كرد.
پس از جمع‌آوری اطلاعات مربوط از نرم‌افزار صفحه گسترده اكسل 90جهت طبقهبندي اطلاعات و محاسبه متغيرها استفاده گرديد و در نهايت اطلاعات حاصل با استفاده از نرم‌افزار SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. روش پژوهش همبستگي ميباشد جهت انجام آزمونهاي آماري از ضريب همبستگي پيرسون و رگرسيون و تحليل واريانس91 كه داراي خطاي معيار كمتري در مقايسه با ساير روشهاي آماري ميباشند استفاده شده است.
1 ـ 9 ـ 3 ـ تحليل همبستگي پيرسون و رگرسيون ساده خطي
پژوهشهاي همبستگي ـ تعريف، هدف و مزايا:
پژوهشهاي همبستگي شامل كليه پژوهشهايي است كه در آن سعي ميشود رابطه بين متغيرهاي مختلف با استفاده از ضريب همبستگي، كشف يا تعيين ميشود. هدف روش پژوهش همبستگي، مطالعه حدود تغييرهاي چند متغير با حدود تغييرهاي چند متغير ديگر است.
هدف ضريب همبستگي، بيان رابطه بين دو يا چند متغير به صورت رياضي است. در صورتي كه رابطه متغيرها كامل و مثبت باشد ضريب همبستگي، يك است و چنان چه همبستگي بين متغيرها كامل و منفي باشد ضريب همبستگي، منفي يك(1 – ) شد. طرح بنياني و اساسي پژوهش همبستگي بسيار ساده است. در اين روشها به جمع‌آوری نمرههاي دو ( يا چند) متغير براي آزمودنيهاي يكسان ميپردازيم و سپس ضريب همبستگي را محاسبه ميكنيم.
به طور كلي هدف پژوهش همبستگي عبارت است از درك الگوهاي پيچيده رفتاري از طريق مطالعه و همبستگي بين اين الگوها و متغيرهايي كه فرض ميشود بين آنها رابطه وجود دارد. تحليل همبستگي، ابزاري آماري است كه به وسيله آن ميتوان درجهاي كه يك متغير به متغيري ديگر از نظر خطي مرتبط است را اندازهگيري كرد. همبستگي را به طور معمول با تحليل رگرسيون به كار ميبرند.
درجه همبستگي درباره دو معيار بحث ميكند:
الف) ضريب تعيين
ب) ضريب همبستگي
الف) ضريب تعيين (R 2 )
روش همبستگي گشتاوري (پيرسون):
روش همبستگي گشتاوري زماني به كار ميرود كه متغيرهاي مورد مطالعه (دو متغيري كه قصد محاسبه ضريب همبستگي بين آنها را داريم) به صورت پيوسته باشند.
در اين پژوهش نيز با توجه به ويژگي متغيرهاي به دست آمده كه از لحاظ پيوسته بودن متغيرها دارند و نيز مزيتي كه روش همبستگي پيرسون دارد از اين روش استفاده شده است كه مشخصات اين روش به شرح زير ميباشد.
جدول (2 ـ 3 ) ويژگي متغيرهاي تحقيق
روش
علامت
متغير اول
متغير دوم
متغير سوم
…
ويژگي
همبستگي گشتاوري پيرسون
r
پيوسته
پيوسته
پيوسته
…
دقيقترين و باثبات‌ترین روش با كمترين خطاي معيار
در اين پژوهش پس از جمع‌آوری دادهها، محاسبه متغيرها با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام شده است. در بسياري از فرضيهها هدف بررسي ارتباط بين دو متغير است. صرف‌نظر از بحث تحليل رگرسيون ميتوان از آزمونهاي استقلال براي بررسي ارتباط معنيدار دو متغير استفاده كرد. اگر دو متغير تعریف‌شده در فرضيهها داراي مقياس كمي باشند، ميتوان با استفاده از آزمون ضريب همبستگي پيرسون به استقلال يا ارتباط بين دو متغير پي برد.
مراحل آزمون
1 ـ تعريف فرضيههاي آماري به
