کَمَا يَسْتَطْعِمُ الْمِسْکِين”. پيامبر (ص) به هنگام گرفتاري و ناراحتي دست به دعا بر ميداشت و مانند مسکين و گرسنه‌اي که از کسي طعام بطلبد دعا مي‌کرد و از خدا مسالت مي‌نمود. (طبرسي؛1370:268)
2-2-1-06 دعا، بازگشايي در رحمت
حضرت علي (ع) مي‌فرمايند: “الدُّعَاءُ‌ترسُ الْمُؤْمِنِ وَ مَتَى تُکْثِرْ قَرْعَ الْبَابِ يُفْتَحْ لَک”. دعا سپر مؤمن است، اگر باب رحمت الهي را زياد بکوبي (ونا اميد نشوي، عاقبت) آن در، به رويت گشوده خواهد شد. (کليني؛ 1362: 2/468)
آن حضرت در بيان ديگري مي‌فرمايد: “الدُّعاءُ مِفْتاحُ الرَّحْمَةِ”.دعا کليد (نزول) رحمت است. (مشکيني؛1424ق:158)
2-2-1-07دعا کليد کاميابي و رستگاري
امير المومنين علي (ع) فرموده است: “الدُّعَاءُ مَفَاتِيحُ النَّجَاحِ وَ مَقَالِيدُ الْفَلَاحِ” دعا کليد کاميابي و رستگاري است.(ري شهري؛ 1389: 4/16، ح 5746) و يا آن حضرت در حديث ديگري مي‌فرمايند: دعا کليد رستگاري و چراغ موفقيت است.(همان؛ ح 5747)
2-2-1-08دعا، وسيله رفع قضاء حتمي
پيامبر اسلام فرمودند: قضاء را چيزي جز دعا بر نمي‌گرداند. (ري شهري؛ 1389: 4/18 ح 576)
امام صادق (ع) مي‌فرمايد: “الدُّعَاءُ يَرُدُّ الْقَضَاءَ بَعْدَ مَا أُبْرِمَ إِبْرَاماً فَأَکْثِرُوا مِنَ الدُّعَاءِ فَإِنَّهُ مِفْتَاحُ کُلِّ رَحْمَةٍ وَ نَجَاحُ کُلِّ حَاجَةٍ وَ لَا يُنَالُ مَا عِنْدَ اللَّهِ إِلَّا بِالدُّعَاءِ وَ لَيْسَ بَابٌ يُکْثَرُ قَرْعُهُ إِلَّا يُوشِکُ أَنْ يُفْتَحَ لِصَاحِبِه”. دعا قضاء خداوند را پس از آنکه حتمي شده باشد بر مي‌گرداند، بسيار دعا کنيد که دعا کليد همه رحمت‌ها و وسيله رسيدن به همه خواسته‌ها است و به فيوضات حق نتوان رسيد مگر بوسيله دعا، هر دري که زياد کوبيده شود بر روي انسان گشوده خواهد شد.(مير‌باقري؛ 1365:2/4)
2-2-1-09 دعا شفاي دردها
امام صادق (ع) فرمود: “عَلَيْکَ بِالدُّعاءِ فَانَّ فيهِ شِفاءً مِنْ کُلِّ داءٍ”. بر تو باد دعا کردن که وسيله شفاء هر دردي است.(ري شهري؛ 1389: 4/20 ح 5773)
2-2-1-010دعا، دفع بلا
پيامبر (ص) فرمودند: انواع بلاها ا با دعا برطرف کنيد. (ري شهري؛ 1389: 4/20 ح 5775)
علي (ع) هم مي‌فرمايد: “بِالدُّعاءِ يُسْتَدْفَعُ الْبَلاءُ”. بلا به سبب دعا دفع مي‌گردد. (خوانساري؛1366:3/25)
حضرت رضا (ع) نيز مي‌فرمايد: “إِنَّ الدُّعَاءَ وَ الْبَلَاءَ لَيَتَرَافَقَانِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ إِنَّ الدُّعَاءَ لَيَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاما”. همانا دعا و بلا تا روز قيامت با هم رفاقت مي‌کنند و دعا بر مي‌گرداند بلا را هنگامي که آن بلا به سختي ابرام شده است.(مصطفوي؛ بي‌تا:4/215)
2-2-1-011دعا، رهايي از خشم شيطان
على(عليه السلام) فرمود: “اکْثِرِ الدُّعاءَ تَسْلَمْ مِنْ سَوْرَةِ الشَّيْطانِ”. بسيار دعاکن، تا از خشم و غضب شيطان، سالم بمانى. (مجلسي؛ بي‌تا: 75/9)
2-2-1-012دعا، راهي براي رسيدن به مقام نزد خداوند
الکافي: عن ميسر بن عبد العزيز عن ابي عبدالله (ع) قال لي: “يَا مُيَسِّرُ ادْعُ وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ إِنَّ عِنْدَ اللَّهِ عز و جل مَنْزِلَةً لَا تُنَالُ إِلَّا بِمَسْأَلَةٍ”. الکافي به نقل از ميسر بن عبد العزيز: امام صادق (ع) به من فرمودند: اي ميسر دعا کن و مگو: کار از کار گذشته است (آنچه مقدر شده همان مي‌شود) همانا نزد خداوند عزوجل مقام و منزلتي است که جز با درخواست به دست نمي‌آيد. (ري شهري؛ 1389: 4/17 5755)
2-2-1-013دعا سلاح پيامبران است
امام رضا (ع) فرمود بر شما باد سلاح پيامبران، عرض شد سلاح پيامبران چيست؟ فرمود دعا (همان؛ ح 5765)
2-2-1-014 دعا مغز عبادت است
رسول مکرم اسلام فرمودند:” اَلدُّعا مُخْ الْعِبادَةِ.” دعا مغز عبادت است. (همان: ح 5737)
2-2-1-015دعا مخزن اجابت
قال الْصادِق‌ُ(ع): “اَلدُّعاءُ کَهْفُ اْلاِجابَةِ کَما اَنَّ الْسَحابَ کَهْفُ الْمَطَرِ” امام صادق (ع) فرمودند: دعا مخزن اجابت است، همچنان که ابر مخزن باران است. (همان؛ ح 5804)
2-2-1-016 دعا موثر در خدا شناسي
حضرت علي(ع) مي‌فرمايند: خدا شناس‌ترين انسان‌ها کساني هستند که بيشتر از ديگران دست مسئلت به سوي خدا دراز مي‌کند. (همان؛ح5751)
در حقيقت آن کسي که بيشتر از همه دعا مي‌کند و آن کسي که سئوال و طلب او از خدا بيشتر باشد خدا شناسيش قوي‌تر است، زيرا کسي که خدا را بشناسد مي‌داند که بايد از او سئوال کند و نه از غير او و مي‌داند که خداوند سئوال کردن از او را دوست دارد. (خوانساري؛1366:2/451)
و در يک کلام تأثير دعا بسيار زياد است تا جايي که امام صادق (ع) اثر نفوذ دعا را از لبه سر نيزه بيشتر مي‌داند. (کليني؛1362:2/469)
بعد از بيان اين تعابير و ده‌ها تعبير ديگر از دعا ازلسان مبارک معصوم (ع) و تشويق و ترغيب به آن اهميت موضوع دعا و سرلوحه قرار دادن آن در زندگي بشر بيشتر آشکار مي‌گردد. البته نبايد فراموش کرد که عواملي مانند: گناه، ظلم، ناسازگاري درخواست با حکمت خداوند و… بعنوان موانع اجابت دعا مطرح شده‌اند که انسان بايد از آن موارد پرهيز نمايد تا دعايش به هدف اجابت برسد، همچنين دعا آدابي دارد که بهتر است آن آداب قبل از طلب دعا به جا آورده شود.
2-2-20 بايد‌ها و نبايد‌هاي طلب در دعا
در اينجا دو سئوال مطرح است که داراي اهميت زيادي هستند:
الف- چه چيز بايد در دعا از خدا طلب کنيم؟
ب- چه چيز نبايد در دعا از خدا طلب کنيم؟
با سئوال اول آغاز مي‌کنيم که چه چيزهايي سزاوار است در دعا از خداوند طلب کنيم؟ دعا نياز بنده درپيشگاه خداوند است، فقر و نياز بنده هيچ حد و مرزي ندارد همان گونه که بي نيازي و قدرت و کرم پروردگار بي‌حد و مرز است و اجتماع اين دو چيز نا متناهي سبب دعا مي‌شود با دعاي بنده و عطاي پروردگار گنجينه‌هاي قدرت کرم او پايان نمي‌پذيرد زيرا قدرت و بخشش و کرمش بي‌حد و مرز است. از طرفي نياز و احتياج و ضعف و خطا و اشتباه بنده نيز بي‌حد و مرز است. (آصفي؛ 1387: 153)
با اين مقدمه تلاش مي‌کنيم که بدانيم چه چيزهايي سزاوار طلب است که همان را از خداوند بخواهيم.
2-2-2-10 چه چيزهايي بايد در دعا از خدا طلب کنيم؟
2-2-2-1-01 صلوات بر محمد و آل محمد (ص)
مهم‌ترين نکته در دعا پس از حمد و سپاس خداوند متعال، صلوات بر محمد و آل محمد(ص) است زيرا پيامبر(ص) و اهل البيت او اولياء امور مسلمانان محسوب مي‌شوند. صلوات بر محمدو آل محمد(ص) بخش وسيعي را از دعا به خود اختصاص مي‌دهد. در متون اسلامي تأکيد و توصيه فراواني بر اين صلوات شده است و اين کار دليل مشخصي دارد زيرا خداوند متعال از ما مي‌خواهد که دعا را وسيله‌اي براي ارتباط خويش با اولياء امورمان قرار دهيم و پايبند به اين ريسمان محکم دوستي که خداوند آن را مايه محافظت مسلمانان قرار داده است ، باشيم. (آصفي؛ 1387: 154)
صلوات از مهم‌ترين اسباب اين ارتباط دروني است، زيرا حلقه‌هاي دوستي زيادي ميان خداوند متعال و بندگانش کشيده شده است و دوستي رسول خدا(ص) و اهل بيتش از مهم‌ترين اين حلقه‌هاست. دوستي رسول خدا(ص) در امتداد دوستي خداوند متعال قرار مي‌گيرد و دوستي اهل البيت در امتداد دوستي رسول خدا(ص) قرار مي‌گيرد (همان:154) تأکيد بر اين دوستي و ريشه‌دار کردن آن در عمق جان تأکيد بر دوستي خداوند است. در متون اسلامي سفارش بسياري بر اين نکته شده است.
در تاييد ضرورت فرستادن صلوات بر محمد و ال محمد (ص) استشهاد مي‌نماييم به آيه شريفه 56 از سوره احزاب که مي‌فرمايد: ? إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْليماً?
خدا و فرشتگانش بر پيامبر درود مىفرستد اى كسانى كه ايمان آوردهايد، بر او درود فرستيد و سلام گوييد و كاملًا تسليم (فرمان او) باشيد.
همچنين از رسول گرامي اسلام (ص) روايت شده است که: “اَلصَلاةُ عَلَيَّ نُورٌ عَلَي الصِّراطِ” (هندي؛975ق:ح2149) از رسول اکرم (ص) روايت شده است که: صلوات فرستادن بر من نوري است بر روي پل صراط… و نيز مي‌فرمايند: بخيل‌ترين افراد کساني هستند که نام من نزد آنها برده شود اما بر من صلوات نفرستند. (همان:ح2144)
از امام باقر و امام صادق(عليهم‌ا‌السلام) روايت شده است که: “اَثْقَلُ ما يُوْضَعُ فِي الْميزانِ يَوْمَ الْقِيامَةِ اَلصّلاةُ عَلي مُحَّمَدٍ وَ اَهْل بَيتِهِ”. سنگين‌ترين چيزي که در روز قيامت در ترازوي اعمال انسان گذاشته مي‌شود صلوات بر محمد(ص) و اهل بيت اوست.(مجلسي؛ بي‌تا:71/374).
در يکي از حکمت‌هاي نهج‌البلاغه هم از علي (ع) روايت شده است که: اگر در پيشگاه خداوند متعال نيازي داري اول با درخواست صلوات بر محمد(ص) شروع کن و سپس نيازت را بگو، خداوند بزرگوارتر است از اين که دو درخواست از او شود، يکي از آنها را برآورده کند و ديگري را برآورده نکند.(نهج‌البلاغه، حکمت361).
و نيز فرازهايي از دعاي 47 صحيفه سجاديه که از ادعيه ماثوره از لسان مبارک امام زين العابدين (ع) است، چنين بيان مي‌دارد:
(50)پروردگارا بر محمد و آل محمد درود فرست، او که برگزيده و پسنديده و مکرم و مقرب درگاه توست. درودي که برترين درودها باشد و کامل‌ترين برکاتت را بر او نازل و پربارترين رحمت‌هايت را به او عطا فرما. (51) پروردگارا بر محمد و آل محمد درود فرست، درودي پاک که هيچ درودي پاک‌تر از آن نباشد و درودي که فزاينده‌تر از آن موجود نباشد و درودي همراه با خشنودي که درودي بالاتر از آن نباشد (52) پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست، درودي که رضايت او و بالاتر از آن را تامين کند، و بر او درودي فرست که تو را راضي گرداند و از ضايت تو نسبت به پيامبر(ص) افزونتر باشد. و بر او درودي فرست که براي او جز به آن خشنود نمي‌گردي و جز او را شايسته آن نمي‌داني. (53) پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست درودي که از رضوان تو بگذرد و استمرار آن همراه با بقاي تو باشد و همان گونه که کلمات تو پايان ندارد بي‌پايان باشد.
(54) پروردگارا بر محمد و آل او درود فرست، درودي که همه درودهاي فرشتگان و انبياء و رسولان و بندگان فرمانبردارت را هماهنگ سازد و مشتمل بر درودهاي بندگان از جن و انس و اشخاص پذيراي دعوت تو باشد و جامع درودهاي همه انواع مخلوقاتت باشد که آنها را خلق کرده‌اي. (55) پروردگارا بر پيامبر و عترت او درود بفرست. درودي که بر همه درودهاي گذشته و تازه احاطه داشته باشد و بر او و آل او درود فرست، درودي که مورد خشنودي تو و غير تو باشد و منشاء درودهاي ديگري شود که مجموع آنها چند برابر گردد و موجب شود در طول ايام اين درودها به قدري زياد شود که جز تو کسي نتواند آنها را بشمارد. (56) پروردگارا بر پاکان از اهل البيت پيامبر(ص) درود فرست. همانها که براي امر خودت انتخابشان کردي و آنها را خزانه علم و نگهبانان دين خود قرار دادي و بعنوان جانشينان خود در زمين و حجت‌هاي خود بر بندگانت برگزيدي و با اراده خود آنان را از پليدي و نا‌پاکي پاک ساختي و آنان را بعنوان وسيله به سوي خود و راهي به سوي بهشت برگزيدي.(الهي قمشه‌اي؛ 1384: ص112 و113)
2-2-2-1-02 دعا براي مؤمنان
از مهم‌ترين و بزرگترين درخواست‌ها بعد از ستايش و حمد خداوند متعال و صلوات بر محمدو آل محمد(ص) دعا براي مؤمنين است. اين دعا از مهم‌ترين ابعاد دعاست که فرد مسلمان را با امت اسلام در عمق تاريخ و بر روي زمين مرتبط مي‌کند همان گونه که صلوات بر محمد(ص) و آل او، انسان مؤمن را به ريسمان دوستي نازل شده از طرف خداوند مرتبط مي‌کند.
اين ارتباطي که دعا ميان فرد و ملت از يک طرف و ميان فرد ديگر افرادي که با او در ارتباط هستند ايجاد مي‌کند از بهترين انواع ارتباط است زيرا که اين ارتباط از جانب خداوند متعال و در امتداد ارتباط با خدا صورت مي‌پذيرد و جز خدا کسي آن را نمي‌شناسد وآن همان لبيک گفتن به دعوت حق تعالي است. (آصفي؛
